Grootse thematiek in een luciferdoosje

‘Tot nu toe hebben we samen tweeëneenhalve voorstelling gemaakt’ lachen de Jong en de Witte. Toen ze elkaar via een wederzijdse vriend leerden kennen, klikte het meteen tussen hen. Die ontmoeting kwam op een goed moment want de Jong had interesse om meer te doen met video-ondersteuning tijdens haar liedjes. Al snel kregen ze de kans om samen te werken. Voor de openingsavond van Oerol 2007 in Paradiso maakten ze hun eerste werk. Voor het Terschellingse Oerol festival zelf maakten ze de locatievoorstelling Shakespearience. De Jong vertelt: ‘De eerste keer stonden de personages uit de stukken van Shakespeare centraal. Het draaide om de vraag hoe het voor bekende figuren moet zijn om iedere keer weer opnieuw op het toneel gezet te worden en in zo’n herhaald patroon te leven. Voor alle figuren had ik vanuit hun perspectief een nieuw liedje geschreven. We gaven hen de kans om een keer een andere rol te spelen.’ Een remake in de vorm van een poppodiumvoorstelling was later te zien tijdens een PmP-Lab van het Paradiso Melkweg Productiehuis, onder de naam Earshaken Pieces. Dit is een anagram van het woord Shakespearience.

Shakespeare als bronmateriaal

Voor Oerol 2008 maakten ze vervolgens Night Bright Days, Shakespearience II, die nu, in een aan de theaterzaal aangepaste vorm, gaat touren door Nederland. Opvallend genoeg is Shakespearience II niet ontstaan door hun fascinatie voor Shakespeare. De Jong: ‘We waren gefascineerd door bepaalde verbindingen die er tussen mensen bestaan. Verbindingen die er wel zijn, maar die je niet ziet. Er is bijvoorbeeld een wetenschapper die onderzoek doet naar de vraag hoe het kan dat bepaalde uitvindingen op het zelfde moment in de geschiedenis door verschillende mensen zijn gedaan, zonder dat ze contact met elkaar hebben gehad.’

Toen ze zochten naar een kapstok om de voorstelling aan op te hangen, kwamen ze toch weer bij Shakespeare uit. De Jong: ‘Wij vinden Shakespeare’s sonnetten erg mooi. In een van die sonnetten droomt hij ervan om meer te zijn dan alleen zijn fysieke gestalte. Aan die gedachte proberen we tijdens de voorstelling invulling te geven. Wat is zijn en wat is niet zijn? Kun je zijn terwijl je er niet bent? Kun je niet zijn terwijl je er wel bent? En hoe dan? Wanneer je ergens heel erg op inzoomt, blijkt alles uit dezelfde materie te bestaan. Waar ligt dan de scheiding tussen een object en een persoon?’ De Witte gaat verder: ‘Tijdens de voorstelling gaat het personage dat gespeeld wordt door Hanneke deze vragen aan. De toeschouwer die naar Hanneke zit te kijken, wordt zowel bewust als onbewust in haar gedachtestroom meegenomen en gaat over dezelfde vragen nadenken als zij. Die vragen worden steeds helderder gedurende het verloop van de voorstelling.’

Geen moeilijk gepeins

De voorstelling begint met een monoloog van de Jong waarin ze uitlegt wat er gaat gebeuren. De Witte: ‘Doordat de voorstelling start vanuit het pure enthousiasme van Hanneke wordt het publiek ook enthousiast en alert gemaakt. Daarna begint de voorstelling echt en wordt het meer intuïtief. De beelden dwingen de toeschouwer om heel geconcentreerd te kijken.’ Volgens de Jong en de Witte is het een rustige ervaring. Er is niet veel actie of hectiek op het podium: ‘Aandacht vinden we belangrijk en die concentratie zit in alles, zowel in beeld, als licht, muziek etcetera. We willen terug naar dat oergevoel dat je onderdeel uitmaakt van de wereld. Net als vroeger, toen je als kind dacht dat je alles was, voordat je er achter kwam dat dat niet zo is.’

De Witte: ‘We hebben al een paar keer de vraag gekregen of zo’n groots thema niet te zwaar is voor het publiek. Het is inderdaad zo dat niet alles in de voorstelling uitgelegd kan worden. Toch denken we dat we een vertelvorm hebben gevonden die veel mogelijkheden biedt om met die materie om te gaan, terwijl het voor het publiek aanvoelt als een warm bad. Het is zeker geen moeilijk gepeins. Het is een visuele ervaring die fijn is om naar te kijken en ondertussen geven we de mensen die grote thematiek mee in een luciferdoosje in hun binnenzak.’

De Jong en de Witte zijn nog niet klaar met Shakespeare. De Witte: ‘Ook Shakespearience III gaat er zeker nog een keer komen. Het voelt geforceerd aan om nu iets anders te zoeken. Dat is geen hele bewuste keuze maar eerder het gevolg van een keuze die op een gegeven moment is gemaakt. We hebben het idee dat we hiermee een onuitputtelijke bron hebben aangeboord. Maar je moet het niet zien als een vervolg qua verhaal maar een vervolg wat betreft aanpak en bronmateriaal. Wij gaan op onze heel eigen manier met Shakespeare aan de haal.’

Beeldend verhaal

Wat hun werk volgens de Witte typeert is multidisciplinairiteit, ook al houdt hij niet zo van dat woord: ‘We maken performances die neigen naar zowel muziek, video als installatie. We willen graag verder onderzoeken hoe we deze vormen met elkaar kunnen vermengen tot iets nieuws. Eigenlijk is het raar dat het medium video nog niet zo geïntegreerd is in het theater. Het wordt wel veel gebruikt, maar niet op de manier waarop wij dat doen. Wij zetten video in als een volwaardige tegenspeler van Hanneke. Door het beeld uit de lijst te halen, wordt het onderdeel gemaakt van de ruimte en compleet geïntegreerd in het geheel. Het decor kan ook werkelijk andere vormen aannemen door de projecties.’

Het werk van de Jong en de Witte is volgens hen niet nadrukkelijk gebonden aan het theater maar andere labels als installatie of beeldende kunst passen niet goed op hun werk. ‘We willen graag een verhaal vertellen, maar dan wel op een beeldende manier. Theater is daar erg geschikt voor. Op een kunstexpositie bijvoorbeeld kun je zelf bepalen hoe lang je blijft staan. Wij willen graag een boog kunnen maken.’ Maar de Witte benadrukt: ‘Dat is op dit moment het geval. Voor een volgend traject kan dat weer heel anders zijn.’

De voorstelling is gedurende de hele maand december te zien. Klik hier voor de complete speellijst.

Een voorproefje van de voorstelling kun je hier bekijken.

8WEEKLY’s recensie van Night Bright Days, Shakespearience II op Oerol is hier te lezen.