Uitstap naar volwassenenrepertoire

Jack Timmermans maakte samen met Guusje Kaayk (beeldend kunstenares) de voorstelling ReAnimatie, een locatievoorstelling voor volwassenen. Verpakt in een cyclisch omhulsel laten zij dans en animatie samenvloeien. Timmermans: “Ik kan ongeremd, associatief en intuïtief te werk gaan”.

Jack Timmermans is artistiek leider, choreograaf en directeur van jeugddansgezelschap de Stilte. Hij vertelt over zijn aandeel op theaterfestival Boulevard en over het ontstaan van ReAnimatie: “Beeldend kunstenares Guusje Kaayk had al veel getekend aan de hand van dansvoorstellingen. We kennen elkaar al een lange tijd vanuit de theaterwereld. Guusje wilde een stap verder gaan door haar tekeningen in beweging te brengen. We besloten om samen de voorstelling ReAnimatie te maken. Guusje heeft toen dans-animaties geschilderd naar aanleiding van ons concept. Deze beelden vormen samen met de dans de voorstelling.”

Timmermans praat verder over ReAnimatie: “De voorstelling gaat over het opnieuw tot leven brengen van materie in een cyclische vorm, de voortdurende herhaling van begrippen als onrust, dreiging, aanval, geweld, overleg en vrede. Ofwel: Hoe lang kan een oorlog wegblijven? We zijn niet anekdotisch met deze thema’s omgegaan, maar hebben het vanuit de sfeer benaderd. Iets wat ik ook bij kindervoorstellingen doe trouwens. Het laatste wat ik aan kinderen zou vragen na afloop van een voorstelling is: “Waar ging het over?” Ik laat de interpretatie graag aan het publiek over, groot en klein. Zoals de Bossche filosoof Cornelis Verhoeven zei: zodra de verafgoding van de duidelijkheid begint, vallen er slachtoffers.”

ReAnimatie speelt zich af in het Kruithuis in Den Bosch, waarom juist dit gebouw?
“Het Kruithuis heeft een ronde bouwvorm, hierin vinden we het cyclische aspect van ReAnimatie terug. Ook past het hele concept van het opnieuw tot leven komen, bij een historische plek. Het Kruithuis heeft iets desoriënterends en roept tegelijkertijd veel beelden op. In de Tachtigjarige Oorlog, ten tijde van de strijd tussen de Spanjaarden en de Oranjes, diende het Kruithuis als opslagplaats voor het gevechtsmaterieel. Het gebouw was volgepakt met kruit en droeg op de voorgevel het motto: ‘Slaapt om te ontwaken’. Dat is toch een fantastische leus als het gaat om kruit! Fascinerend is ook dat de poort van zo’n kruithuis altijd van de stad af werd gebouwd vanwege het risico op ontploffing.”

In ReAnimatie zullen een hoop explosieve dans en dynamische animaties plaats vinden. Is het geschikt voor kinderen?

Timmermans: “ReAnimatie is geen voorstelling voor een specifieke doelgroep en daarmee voor mij een uitstapje. Toen we dertien jaar geleden zijn begonnen met de Stilte hebben we wel wat voorstellingen voor volwassenen gemaakt, maar ik heb me vrij snel toegelegd op het maken van kinderproducties. Dat ik nu weer een voorstelling heb gemaakt voor volwassenen is overigens geen bewuste keuze, dat is simpelweg zo gelopen. En evengoed kan het straks geschikt zijn voor kinderen en mijn eigen denken in doelgroepen ondermijnen. Ik word graag verrast. Ook door mezelf.”

Waarin verschillen beide genres?
“Het verschil is voor mij niet extreem groot. Een grove overeenkomst is bijvoorbeeld de ervaring die centraal staat. In het Kruithuis willen we de mensen echt een belevenis meegeven, een reis in de tijd door diverse vertrekken. Dit geldt natuurlijk ook bij kindervoorstellingen, waarbij je kinderen zintuiglijk probeert te prikkelen en te vermaken. Toch is er een aantal elementen waar je rekening mee moet houden. De scènes die je voor kinderen maakt zijn altijd compacter, korter. Volwassenen hebben uiteraard een grotere concentratieboog, je houdt bij kinderen geen exposé van twintig minuten. Daarnaast is het contact tussen danser en publiek anders. Bij dans voor kinderen is het contact direct. Als je als danser geen oogcontact maakt, ben je ze kwijt. Je verliest hun aandacht, waardoor ze op hun stoel gaan wiebelen en draaien. Bij volwassenen is dit directe contact geen absolute vereiste. Je kunt dan meer vrijheid nemen. Als choreograaf hoef ik nu niet te denken aan hoe ik geweest ben, maar kan ik kiezen voor de intuïtie in het hier en nu.”

Het creëren van ReAnimatie bevat voor Timmermans een luxe die wellicht vraagt naar meer. Toch verkiest hij het maken van kindervoorstellingen: “Wat we ook gaan doen, we blijven altijd een gezelschap voor kinderen, ik word daar simpelweg gelukkiger van. Ik kan niets met mijn zwarte kant als ik voorstellingen voor kinderen maak. Dat ik niet geboren had willen worden, dat ik de wereld van volwassenen veracht, speelt geen enkele rol als ik in het creëren kinderen voor ogen heb. Dan zie ik alleen maar hoop voor me, het laatste restje uit de doos van Pandora. Ik zie kinderen als slachtoffer van onze maatschappij, hun stem wordt dikwijls slecht gehoord. Het welbekende: ‘Alles van waarde is weerloos’ (Lucebert) is hierbij van toepassing . Ik smelt bij kinderen en mijn doel is dan ook ze een uitzicht te bieden, fantasie, de idee dat er altijd weer iets nieuws komt.”

Deze jarenlange drijfveer bracht de Stilte naar een veelbelovende periode: hét Jeugddansgezelschap van het zuiden. De Raad voor Cultuur heeft een positief advies uitgebracht en volgend jaar zal de Stilte voor het eerst structurele subsidie ontvangen. Timmermans beaamt dit: “Het was vooral hard ploeteren, maar na dertien jaar hebben we dan ook heel wat ervaring opgebouwd. Inmiddels heb ik zogeheten parameters ontwikkeld voor wat kinderen wel en niet leuk vinden. Al blijft het altijd interessant deze grenzen te bevragen met gastchoreografen als Jack Gallagher, Ann van den Broek en Dylan Newcomb. Zij hadden voor hun werkperiode bij de Stilte nauwelijks werk voor kinderen gemaakt en dat leverde weer inspirerende dingen op. Maar laten we niet vergeten, we kunnen een hoop bedenken, het ultieme moment is toch het moment dat kinderen het gaan zien, wat trouwens ook geldt voor de bezoekers van ReAnimatie.”

ReAnimatie speelt van 8 tot en met 15 augustus in het Kruithuis in Den Bosch gedurende festival Boulevard.