Kippenvel #3
Deze aflevering zou eigenlijk Brok In De Keel of Tranen In De Ogen moeten heten. De videoclip van het lied Hurt uit 2003 staat haaks op wat we tegenwoordig gewend zijn van videoclips. Geen lachende tieners of visuele uitspattingen, we zien een oude man die terugkijkt op zijn leven en de balans opmaakt. We zien de dood weerspiegelt in de ogen van Johnny Cash. Een man aan het eind van zijn Latijn. Klaar om zich over te geven aan het onvermijdelijke. Een hard leven hebben hun sporen achtergelaten, zijn gelaat is gegroefd. Cash zijn handen trillen onophoudelijk, zijn haar is grijs, dun en zijn mond is aan één kant een beetje verlamd. Een schim van wie hij ooit was. Toch behoudt hij zijn waardigheid. In al zijn kwetsbaarheid berust hij in zijn lot. Zelden is de eindigheid van het bestaan in al zijn tegenstrijdigheden zo precies in beeld gebracht.
In de rubriek Kippenvel plaatsen we klassieke platen, films of boeken voor het voetlicht omdat ze ons op de een of andere manier kippenvel bezorgen. Dit keer Hurt van Johnny Cash.
~
Regisseur Mark Romanek (bekend o.a. van Michael en Janet’s absurde video Scream) heeft Johnny Cash gefilmd in zijn eigen huis in Nashville, omdat de zanger te zwak was om naar Los Angeles te komen. Het lege House Of Cash Museum, dat vlak voor de opname met een overstroming te kampen had, biedt een desolate aanblik. Het is het “empire of dirt” waar Cash over zingt. De barokke aankleding detoneert met de somberheid die als een klamme deken over de videoclip hangt.
Uitvindingen
Het is ontluisterend om The Man In Black in deze staat van aftakeling te zien. Vooral omdat op archiefbeelden is te zien hoe krachtig Cash ooit was. In de jaren ’60 en ’70 was hij een monumentaal figuur. De jaren ’80 was niet echt zijn decennium, zoals zoveel iconen (Bob Dylan, Neil Young) de weg tijdelijk kwijt raakten in die jaren. Pas toen hiphopgoeroe Rick Rubin in 1994 Cash ervan wist te overtuigen een plaat zonder enige opsmuk, alleen stem en gitaar, te maken, vond hij de weg weer terug. Ronduit geniaal was het idee van Rubin om Johnny Cash naast zijn eigen nummers een aantal moderne klassiekers te laten zingen. Liedjes van artiesten die zijn kinderen hadden kunnen zijn. In de vierdelige reeks American Recordings geeft Cash zijn eigen draai aan bijvoorbeeld One van U2, The Mercy Seat van Nick Cave en Rusty Cage van Soundgarden. Zijn performance is zo dwingend, zo sterk, dat het woord ‘cover’ hier niet van toepassing is. Hij vindt de liedjes opnieuw uit, boort diepere betekenislagen aan.
En dan is nog altijd die Stem. Een stem waarmee hij in een enkele lettergreep tientallen verhalen kan vertellen. Een optelsom van meer dan veertig jaar storytelling. Zijn stem is niet meer zo krachtig, trilt af en toe oncontroleerbaar. De herinnering aan zijn ooit machtige, sonore stem, maakt het verval des te schrijnender. Tegen het einde van de video versnelt de montage. Er verschijnen beelden van de kruisiging van Jezus, de familie Cash onderweg met de trein en veel close-ups van Johnny. De piano blijft hetzelfde akkoord hameren, alsof het besef dat ons leven eindig is met een heipaal erin wordt geramd.
Pijn
~
Het zinnetje “Everyone I know goes away in the end” trekt wat mij betreft de meeste tranen bij de beelden van zijn vrouw June Cash Carter die van een afstandje met een mengeling van bezorgdheid en onvoorwaardelijke liefde naar haar man staat te kijken. Vrij snel na de opnames zou ze onverwacht overlijden. Daarmee kreeg het laatste hoofdstuk in het leven van Johnny Cash een extra wrange draai. Zijn leven stond voor een groot deel in het teken van overleven, de scherven oppakken en doorgaan, maar het verlies van de vrouw die hem vrij letterlijk al die jaren in leven heeft gehouden was de laatste nagel in zijn doodskist. Na de dood van zijn vrouw hoefde het allemaal niet meer. Nog geen zes maanden later, op 9 december 2003, vond ook Johnny Cash zijn eeuwige rust.
