Mexico: Expected/Unexpected. Actuele allianties in de kunst
.
in het Stedelijk Museum Schiedam draagt op succesvolle wijze bij aan de discussie rondom de identiteit van hedendaagse beeldende kunst. Bestaan er eigenlijk nog regiospecifieke kunstwerken of wordt de hedendaagse kunst zo langzamerhand bepaald door één allesomvattende internationale kunststroming?
Het antwoord op de vraag wat de culturele identiteit van een land bepaalt, is steeds lastiger te geven. Is het werk van Francis Alÿs (1959, Antwerpen) Mexicaans omdat hij in Mexico woont? En in hoeverre is de kunst van Carlos Amorales (1970, Mexico Stad) Mexicaans? Hij studeerde zowel aan de Rietveld Academie als de Rijksacademie en zijn werk was in het Nederlandse paviljoen te zien op de Biënnale van Venetië in 2003. Culturele identiteiten zijn uiterst hybride en zijn aan een constante verandering onderhevig. Waarom zouden we nog moeite doen om culturele identiteiten te benoemen, uit te kristalliseren en tentoon te stellen?
Stereotype
Zaaloverzicht, foto Luuk Heezen
Het is opvallend dat met name van kunst uit niet-westerse landen een meer exotische of beeldbevestigende, stereotype invulling wordt verwacht. Ga maar na, wat verwacht jij van Mexicaanse kunst? Grote kans dat je denkt aan doodshoofden, skeletten en misschien aan hergebruikt materiaal, felle kleuren en folklore. Vreemd is dat niet. Het is wat Mexicaanse kunst kan zijn. Het Stedelijk Museum Schiedam heeft een speciale zolder aan de Mexicaanse dodencultus gewijd. Unión (2003) van Abraham Cruzvillegas (1968, Mexico Stad) appelleert rechtstreeks aan onze verwachting van kleur, folklore en materiaalhergebruik. Ook de prachtige ingetogen foto’s van Maruch Sántiz Gómez (1975, Cruzton, Mexico) tonen ‘la mexicanidad’, in de zin dat ze alledaagse voorwerpen en situaties verbeelden van een Mexicaanse inheemse stam, de Tzotzil.
De tentoonstelling toont echter ook een ander beeld van de Mexicaanse kunst. Een beeld dat beter past bij de internationale wereldkunst van vandaag de dag. Wat bijvoorbeeld te denken van de tot cirkels geabstraheerde bomen, de Árbol Nuevo en Árbol Simétrico (2006) van Gabriel Orozco (1962, Jalapa, Mexico)? Abstracte bomen wekken – voor een Nederlander in elk geval – eerder de associatie op met het werk van Mondriaan dan met iets typisch Mexicaans. Toch blijkt ook deze kunstenaar zichtbaar met zijn land van herkomst verbonden als we even verderop een foto zien van een tortilla op een smeulend vuurtje, Center of the Universe (1997). Damián Ortega (1967, Mexico Stad) zal veel bezoekers laten gniffelen bij zijn video Moby Dick (2004) waarin zijn Volkswagen Kever wordt getemd’ op de muziek van Led Zeppelin. Dit ogenschijnlijke on-Mexicaanse gegeven blijkt bij nader inzien toch meer met Mexico te maken te hebben dan verwacht.
Kunstverzameling
Carlos Amorales, Panorama, detail, serie van 30 collages op papier, 2007
Het gevaar van de tentoonstellingsopzet is dat alles wel onder mexicanidad kan worden geschaard, omdat het nu eenmaal uit Mexico komt of door een Mexicaan is vervaardigd. Dit is echter niet wat de makers en de eigenaren van de kunstwerken, het verzamelaarsechtpaar Isabel en Augustín Coppel, hebben bedoeld. Uit de tentoonstelling spreekt eerder het idee dat de tentoongestelde werken zowel door het globale of internationale als het lokale of nationale zijn gevormd. De invloed van het globale wordt inzichtelijk gemaakt doordat de tentoonstelling ook veel niet-Mexicaanse kunst bevat. De kunstwerken van onder andere Gordon Matta-Clark (1943, New York), Ed Ruscha (1937, Omaha, VS) en John Baldessari (1932, National City, VS) onthullen de inspiratiebronnen van een aantal Mexicaanse kunstenaars. Andere kunstwerken zoals die van Terence Koh (1977, Beijing) en Rivane Neuenschwander (1967, Belo Horizonte, Brazilië) vertonen meer toevallige thematische of formele gelijkenissen met het werk van de Mexicaanse kunstenaars.
Isabel en Augustín Coppel begonnen in de jaren tachtig met het verzamelen van de toen nog redelijk onbekende moderne Mexicaanse kunst. Langzamerhand maakten ze de overstap naar hedendaagse internationale kunst. Leidraad bij de collectieopbouw was volgens Augustín de zoektocht naar talent en ware creativiteit. Kunst kopen als investering doet hij niet. Inmiddels telt de collectie ruim 1300 kunstwerken van 46 internationaal befaamde kunstenaars. De collectie steunt niet op één bepaald idee. De huidige verzameling bevat een dusdanige veelheid aan verbanden waardoor de kunstwerken steeds opnieuw bewondering en rijke gedachten oproepen.
(Voor)oordelen
Op de voorgrond: Marepe, Sanfoninha, 2006. Erachter: Pedro Reyes, Palos por pistolas, 2007
Ook in Mexico: Expected/Unexpected is de samenhang tussen de werken bijzonder sterk. De tentoonstelling is met uiterste zorg ingericht waardoor de kunstwerken elkaar optimaal versterken. Zoals bij de vogels van Graciela Iturbide (1942, Mexico Stad) en de collages van Carlos Amorales. Of de boom die in verschillende werken terugkeert, zoals in de berg papieren spiekbriefjes voor een biologietentamen van Marepe (1970, Bahia, Brazilië), de tot cirkels geabstraheerde bomen van Gabriel Orozco, en in de video´s van Pedro Reyes (1972, Mexico Stad). Onderdeel van dit laatste kunstwerk is dat er op de locatie van de tentoonstelling steeds een boom wordt geplant.
De tentoonstellingsmakers vinden het belangrijk dat de bezoeker zelf ontdekt wat de Mexicaanse identiteit is. Om terug te komen op mijn eerder gestelde vraag. Ja, het is de moeite waard om op deze manier een culturele identiteit neer te zetten en ter discussie te stellen. Als bezoeker wordt je namelijk geconfronteerd met je eigen (voor)oordelen. Je wordt uitgedaagd om verbanden te leggen en je maakt bovenal kennis met de rijke wereld van de hedendaagse Mexicaanse kunst.
De tentoonstelling is eerder te zien geweest in Parijs en op Tenerife. Na Schiedam reist de expositie door naar Madrid. Een rijk geïllustreerde publicatie begeleidt de tentoonstelling.
