Film / Achtergrond
special: In gesprek met Taco Ruighaver

‘Geen slachtofferrol, dat is al geweldig’

Op 2 april opent de elfde editie van Movies that Matter, het festival voor geëngageerde film. Na tien jaar Amsterdam verhuist het festival naar Den Haag, stad van recht en vrede. Maar niet echt van filmliefhebbers? ‘De identiteit van de stad en de identiteit van het festival sluiten juist goed op elkaar aan’, aldus festivaldirecteur Taco Ruighaver.

In Den Haag huizen immers talloze mensenrechten- en aanverwante organisaties. Al is het festival nadrukkelijk voor een breed publiek bedoeld. ‘Er valt veel te winnen in Den Haag, toch de derde stad van Nederland. We hopen juist hier een nieuwe doelgroep aan te boren.’ Onder het motto ‘recht en rede’ presenteert het festival zo’n 40 movies that matter, vaak gevolgd door een debat met deskundigen en filmmakers.

Maar wanneer doet een film er eigenlijk toe? Die vraag dringt zich nogal op, Movies that Matter pretendeert immers een podium voor Belangrijke Films te zijn. Waarin schuilt dan dat belang? ‘Films die me raken’, zegt Ruighaver. ‘Die prikkelen, over echte mensen gaan en nieuwsgierig maken naar het waarom van hun omstandigheden. Ik heb niks met romantisch Hollywoodvermaak.’

Mensenrechtenfilms vormen geen genre op zich, maar de vergelijking met de Gay&Lesbian-plank in de videotheek vindt Ruighaver wel toepasselijk. Ook dat zijn films die een zekere thematische en inhoudelijke verwantschap hebben. ‘Bovendien is de opkomst en ontwikkeling van mensenrechtenfilms vergelijkbaar met die van de ‘roze’ cinema.’

Waar blijft de cinema?

Ruighaver is naast directeur ook programmeur van het festival. Welke afweging maakt hij eigenlijk tussen inhoud en vorm, tussen mensenrechten en cinema? ‘Uiteraard hanteer ik ook meer cinematografische criteria. Het is echt niet zo dat al wat bewegend beeld is in aanmerking komt, zolang het onrecht aan de kaak stelt. Maar je ziet ook dat de kwaliteit steeds hoger wordt. Films uit niet-westerse landen worden steeds beter. Dat vind ik een belangrijke ontwikkeling. Hoe zien anderen onze werkelijkheid, hoe kijken zij tegen conflicten aan? Productiemethodes worden goedkoper, er worden filmacademies opgericht. Zo ontstaat er een traditie.’

Zo’n driekwart van het programma bestaat uit documentaires, met opvallend veel IDFA-titels. ‘Movies that Matter wil geen little IDFA zijn,’ verdedigt Ruighaver zich. ‘Daar draait inderdaad heel veel geëngageerds, maar er is weinig ruimte voor debat en evaluatie.’ Daarmee wil zijn festival zich juist onderscheiden. Bovendien is IDFA een Amsterdams festival. ‘Dat is een voordeel van Den Haag, daar zijn die films nog niet te zien geweest.’ En de nadruk op documentaire? ‘Geëngageerde films zijn in het reguliere filmcircuit in opkomst, neem bijvoorbeeld Wit Licht en Bollywood Hero. Wij willen een aanvulling zijn. De verhouding documentaire-fictie valt gewoon zo uit.’

Hoe waardeert Ruighaver Slumdog Millionaire, een hippe en vooral succesvolle film over Indiërs die niet in de eerste plaats zielig zijn? ‘Het is natuurlijk fictie, een soort sprookje, maar het feit dat Indiërs geen slachtofferrol hebben is geweldig.’ Een film die er toe doet? ‘Ja, zeker wel. Op de achtergrond spelen toch ook de consequenties van armoede. Een grote film, althans dat is het geworden, durven maken over dit onderwerp, dat is een belangrijke verworvenheid.’

Microniveau

Zoals veel arthousefestivals besteedt Movies that Matter aandacht aan de filmmaker, die veel meer dan bij commerciële films op de voorgrond treedt. Wat zijn Ruighavers ervaringen met filmmakers uit het mensenrechtencircuit in de afgelopen elf jaar? ‘Filmmakers zijn in de eerste plaats dat, ongeacht hun boodschap. Ze vertellen een verhaal en op microniveau komt dat directer, harder aan bij het publiek. Maar ze worden ook steeds meer filmactivisten, die betrokken blijven bij hun onderwerp. Wit Licht bijvoorbeeld werkt samen met War Child, er zijn lespakketten, er wordt gelobbyd. En op de website van The Reckoning (over het internationaal strafhof) wordt bewijsmateriaal tegen verdachten verzameld.’

Movies that Matter is nadrukkelijk meer dan alleen een ontmoetingsplek voor filmliefhebbers en gelijkgestemden. In het kader van het nieuwe programmaonderdeel Matter of Act worden activisten uitgenodigd onder het ‘laat bekend zijn dat ze gekend zijn’. Het biedt hen een zekere bescherming, in de hoop dat ze geen slachtoffer worden van onrecht en willekeur in eigen land.

Het Movies that Matter Festival loopt tot 8 april in Den Haag. 8WEEKLY doet binnenkort verslag.