Een strak georganiseerd Utopia

Het kan in Hollywood, het kan in Amerika, en het moet bij de Oscars. Ieder jaar opnieuw stemmen honderden miljoenen mensen af op deze strak georganiseerde weergave van Utopia. Het is de ultieme vlucht in kapsels van beroemdheden, grappen van Billy Crystal, limousines en champagne, de lach en de traan. Een vlucht in de afgeschermde wereld van de celebrities, waarin alles mogelijk lijkt. Maar dat kan maar op één manier, met maar één soort film.

Interessante editie

Hilary Swank

Het wordt dit jaar een interessante editie van het jaarlijkse miljoenenbal. Slechts één film heeft het (qua opbrengst) opmerkelijk goed gedaan bij het Amerikaanse publiek. Walk the Line bracht tot nu toe zo’n 120 miljoen dollar op, tegenover iets meer dan 70 miljoen voor Brokeback Mountain en bijvoorbeeld 22 miljoen voor een film als Capote. Vergelijk dit eens met de winnaar van twee jaar geleden, The Lord of the Rings: The Return of the King. Die bracht meer dan het drievoudige op; de teller bleef steken rond de 370 miljoen dollar.

Geen publiekslieveling

De conclusie is duidelijk. Dit jaar ontbreekt er een publiekslieveling in de categorieën Beste Film en Beste Regisseur. Ook in de acteurscategorieën ontbreken de Russell Crowes en Tom Hanksen. In de media was er even sprake van onrust in Academy Awards-kringen, er werd gespeculeerd of de reclame-inkomsten tijdens de uitzending de niveaus van eerdere jaren wel zouden halen, of dat de kijkcijfers tegen zouden vallen. Hier en daar werd er zelfs geschreven over de overbodigheid van het Oscarfenomeen. Hoewel de publiciteitsmachine inmiddels op volle stoom draait en er vrijwel alleen nog maar positieve berichten de ether in worden gestuurd, is het misschien zinvol om deze Oscars eens met een scherper, betrokken oog te bekijken.

Escapisme

George Clooney in Good Night, and Good Luck.

Het motto van de Academy Awards is – zoals een motto hoort te zijn – kort en krachtig: Recognizing excellence in cinema achievement. Het kernwoord in dit motto is natuurlijk niets anders dan excellence. De gebruikelijke Oscarinzending is als een toespraak van Hilary Swank: even sentimenteel als overbodig, even nietszeggend als voorspelbaar, kortom een vlucht voor de kijker uit deze hectische tijden. Maar vragen hectische tijden niet om hectische films, en zouden de Academy Awards niet het podium bij uitstek moeten zijn om actueel en uitdagend werk te belonen? Natuurlijk, Michael Moore zorgde voor een plezierige controverse toen hij drie jaar geleden president Bush publiekelijk belachelijk maakte, maar dat incident bleek een storm in een glas water – en meneer Moore zal niet meer worden uitgenodigd. Excellence en het stimuleren van discussie gaan blijkbaar niet hand in hand, terwijl dit in tijden waarin de Verenigde Staten door polariteit uit elkaar gedreven wordt juist zo nodig lijkt.

Maar het lijkt alsof iedereen in deze tijd discussie wenst te vermijden en juist verlangt naar een avond van escapisme. Niemand verwoordt deze behoefte aan het sprookje scherper dan Edward R. Murrow, in Good Night, and Good Luck.:

“We are currently wealthy, fat, comfortable and complacent. We have a built-in allergy to unpleasant or disturbing information. Our mass media reflect this.”

Vervang in dit citaat ‘mass media’ door ‘film’, en de huidige stand van zaken rond de Academy Awards is in drie zinnen samengevat.

Maatschappijkritisch

Scène uit Brokeback Mountain

Een veelzeggend citaat uit een veelzeggende film. Geheel in zwart-wit vertelt regisseur George Clooney het verhaal van Edward R. Murrow, een betrokken journalist die in McCarthy’s klopjacht naar communisten in de Verenigde Staten van de jaren vijftig een kritische stem probeerde te zijn. Clooney, die gebruik maakt van zijn heldenstatus om persoonlijke en originele films te maken, brengt een duidelijk verband aan tussen deze periode en de staat waarin het Westen nu verkeert:

“We proclaim ourselves as indeed we are, the defenders of freedom wherever it still exists in the world. But we cannot defend freedom abroad by deserting it at home.”

Het is een overduidelijke referentie aan de actualiteit, en het scenario in het algemeen maakt van Good night, and Good Luck. een ode aan moderne waarden als vrijheid van meningsuiting. De film lokt debat uit, met name over het spanningsveld tussen privacy en nationale veiligheid, wat moeilijk valt te rijmen met de eerder genoemde behoefte aan een gezellig Amerikaans escapisme. Toch is de film voor alle belangrijke categorieën genomineerd, en dat niet alleen, ook Syriana – zo mogelijk nóg kritischer en gecompliceerder – sleepte twee belangrijke nominaties in de wacht.

Is dit een incident? Is het Clooneys status bij de Academy die de nominaties heeft afgedwongen? Is het het gebrek aan betere publiekstrekkers en tearjerkers dat de Academy gekozen heeft voor uitdagend en maatschappijkritisch werk? Zou dit het begin zijn van een nieuwe trend? Ik denk het niet. Beide films winnen het eerste weekend van maart niets, helemaal niets. Brokeback Mountain, een film die meer over bergen gaat dan over homoseksuele cowboys, wint in de Beste Film-categorie en/of krijgt een beeldje voor Beste Regie, en de toespraak van Reese Witherspoon voor haar Oscar voor Walk the Line gaat zorgen voor die collectieve zucht door de Amerikaanse huiskamers. En niemand zal meer malen om Edward R. Murrows onheilspellende aanklacht tegen ignorance, intolerance and indifference.