Literair festival met te veel politiek

Winternachten organiseert sinds 1995 elk jaar een festival waarbij de literaire banden met ‘verwantschapslanden’ aangehaald worden: Indonesië, Suriname, de Antillen en Zuid-Afrika, landen waar de Nederlander en de Nederlandse taal een rol van betekenis hebben gespeeld. Op het vierdaagse festival vinden optredens, workshops en voorleessessies plaats, maar ook paneldiscussies en publieksdebatten. Nu kunnen die twee laatste onderdelen van een literair festival een werkelijk leuk feest maken, omdat het publiek en de schrijver dan rechtstreeks in contact kunnen treden. Maar Winternachten is meer een festival dat literatuur ziet als bron van maatschappelijke discussie. Winternachten zoekt engagement.

Wederzijds vertrouwen

En engagement is er in Den Haag. Het land dat op Winternachten in de spotlights staat is Turkije (wat is – op immigranten na – de historische verwantschap tussen Turkije en Nederland?) en de organisatoren van het festival moeten ongeveer gedacht hebben: “Nu we een Midden-Oosters land hebben, kunnen we lekker actueel zijn.” De paneldiscussie gaat dan ook over de “situatie van wederzijds wantrouwen tussen Oost en West.” In het publieksdebat wordt de ontwikkelingssamenwerking tussen Nederland, Suriname en de Antillen onder de loep genomen.

Verboden woorden

Wat heeft al dat engagement nog met literatuur te maken? Natuurlijk kan een schrijver zijn boek gebruiken om een politieke of morele boodschap over te brengen. Engagement kan zelfs tot hele mooie boeken leiden. Maar dit soort discussieonderwerpen hoort eerder thuis op een politiek congres dan op een literair festival. Gelukkig vinden deze discussies plaats in de namiddag en blijven de vrijdag- en zaterdagavond gereserveerd voor werkelijke winternachten: optredens waarbij woord en beeld om elkaar heen draaien en elkaar versterken. Dat kan hele interessante dingen opleveren: schrijvers tonen filmfragmenten en spreken over verboden woorden.

Gouden punttieten

Op vrijdagavond kun je zien en horen hoe onder andere Hagar Peeters, Simon Vinkenoog en Def P. hun commentaar op een krantenfoto tot een gedicht hebben gevormd. Willem Jan Otten laat filmfragmenten zien en gaat in op het gebod “gij zult geen beelden maken”. Ook is er een Javaanse wajang-poppenspeler, die ook sigarettenpakjes en bananenschillen tegen het licht houdt. De zaterdagavond is wat meer politiek geladen: schrijvers als Annejet van der Zijl gaan in op de historische vraag hoe de blanke door de eeuwen heen naar de zwarte heeft gekeken en nu nog kijkt. In een andere zaal kiezen schrijvers en essayisten als Bas Heijne een beeld dat verboden zou moeten worden, zoals bijvoorbeeld de gouden punttieten van Madonna. Michaël Zeeman gaat daar tegenin door te kijken naar de (on)mogelijkheid van het verbieden van woorden. Dat je daarbij af en toe een politiek geluidje hoort, moet kunnen. Maar misbruik een literatuurfestival niet voor politieke discussies. Geniet van Winternachten om de literatuur en bewaar dat engagement maar voor een andere keer.