Boeken / Achtergrond
special: Een fantastische vertelling

Klassieker: Louis Couperus – Psyche

• Dit stuk maakt deel uit van een reeks over persoonlijke klassiekers van de boekenredactie. Lees ook over de Metamorphosen van OvidiusHomeros’ IliasDe Renner van Tim KrabbéReis naar het einde van de nacht van Louis-Ferdinand CélineNooit meer slapen van W.F. HermansThomas Manns De toverbergIn de ban van de Ring door TolkienFlauberts Madame BovaryMarguerite Yourcenars Het hermetisch zwart en Aantekeningen uit het ondergrondse van Dostojevski. •

Al op jonge leeftijd verslond ik boeken als een hongerige jongeman zijn eerste hap eten na maanden geen voedsel tot zich te hebben kunnen nemen. Stripboeken, avonturenromans, tijdschriften en teksten op voedselverpakkingen. Als er letters op of in stonden dan vielen ze aan mijn hongerige ogen ten prooi.

Al op jonge leeftijd verslond ik boeken als een hongerige jongeman zijn eerste hap eten na maanden geen voedsel tot zich te hebben kunnen nemen. Stripboeken, avonturenromans, tijdschriften en teksten op voedselverpakkingen. Als er letters op of in stonden dan vielen ze aan mijn hongerige ogen ten prooi.

Van Suske & Wiske en Pietje Bell tot Thea Beckman en Guus Kuijer. Het ging erin als zoete koek. Met het klimmen der jaren veranderde de aard van de boeken. Zoals het een rechtgeaarde toekomstig ICT’er betaamt, ging de aandacht langzaam over naar sciencefiction, horror en fantasy. En als licht verteerbaar tussendoortje af en toe een thriller. Het enige wat meestal aan mijn aandacht ontsnapte was dat lastige genre genaamd literatuur.

Bom

Literatuur vergde aandacht en inspanning. Zaken die de vlotte afhandeling van het boekwerk bemoeilijken. En in de honger naar steeds meer boeken kun je dat soort zaken natuurlijk niet gebruiken. De literatuur leek voor mij voorgoed verloren terrein. Totdat er op een dag een boek in mijn leven verscheen dat mijn wereldbeeld op z’n kop zette: een sprookje genaamd Psyche.

~

Opeens bleek er een vorm te bestaan die lectuur naadloos liet overgaan in literatuur. Sprookjes en mythologie vertonen veel overeenkomsten met mijn geliefde fantasy. En nu lag hier opeens een literair sprookje uit 1898 van een grootse, klassieke Nederlandse schrijver: Psyche van Louis Couperus. Een novelle die insloeg als een bom.

Al op de eerste pagina wordt de toon gezet voor een meeslepend verhaal in een wonderbare, magische wereld:

En overal rezen de torens op, verloren in de wolken, en het slot was als een stad, hoog op de rots van basalt. Rondom het slot cirkelden lager en verder, lager en verder, de valleien van het rijk, verschietende met horizonnen, de een achter de ander en altijd, altijd door.

De ouderwetse schrijfstijl en woordkeuze trekken je meteen een mythische voorouderlijke wereld in, die je vervolgens niet meer los laat.

Het verhaal

Psyche verhaalt over de koningsdochter Psyche en haar twee zusters Emeralda en Astra. Na het overlijden van haar vader betreedt de oudste zus Emeralda de troon van het Rijk van Verleden. Uit angst voor haar gewetenloze zuster ontvlucht Psyche het slot op de rug van het vliegende ros Chimera. Zij stort zich in de onbekende wereld buiten de kasteelmuren.

Op haar magisch tocht komt ze in aanraking met de Sater, De Sfinx, weent ze een rivier, trouwt ze met Eros, doorkruist ze de hel en verandert ze van onschuldige schoonheid in ontoombaare wildebras en sterft ze door de hand van haar Zuster Emeralda. Een leven vol avonturen samengebald in zo’n honderd pagina’s.

Tijdloos

In Psyche komen diverse werelden samen. Het is een sprookje vol mythologische personages en gebeurtenissen, gevat in een welbespraakt literair jasje. Het woordgebruik is niet bepaald hedendaags te noemen, maar dat verhoogt juist de prettige leeservaring. In wonderschone zinnen verhaalt Couperus over onschuld, reinheid, verval, hoop en wanhoop. De onderliggende moraal over het streven naar vleselijke bevrediging en de dreiging die daarvan uit kan gaan, doorstaat ook vandaag de dag nog de tand des tijds.

De gelaagdheid van de novelle maakt van Psyche een verhaal dat me als jongeling meevoerde naar mythische oorden, maar me jaren later ook nog boeit door de schoonheid van de taal en de gebruikte metaforen. Die tijdloosheid maakt het boek tot een ware klassieker: een verhaal dat ook met het verstrijken van de tijd overeind blijft staan, misschien juist door het verouderde taalgebruik.

Er was eens…

De strijd van de timide Psyche tegen de wrede buitenwereld vervult je met mededogen. Haar strijd tegen de wereldse verleidingen, het aanvankelijke verlies van die strijd en haar in de dood uitmondende overwinning grijpen je haast tot tranen toe aan. Psyche is een wonderschone dramatische vertelling in een nog mooier verbaal jasje. Er valt nog veel meer te vertellen over dit sprookjesachtige pareltje, maar de boodschap moge duidelijk zijn: ga dit verhaal zelf zo snel mogelijk tot je nemen!

Als je, net als ik aanvankelijk, een lichte spanning voelt op het moment dat het begrip literatuur ter sprake komt, en je liever de luchtige ontspanning zoekt van een spannend fantasy- of sciencefictionverhaal, dan is het hoogste tijd dat je de overstap maakt middels de fantastische vertelling van de avonturen van Psyche. Het zal je naar een andere wereld voeren en bij terugkomst in de hedendaagse werkelijkheid je blik op de literatuur voorgoed veranderen. Waarschijnlijk leef je daarna nog lang en gelukkig.