Iedereen heeft zijn eigen waarheid

‘Dit nooit meer’ zegt de Française Delphine de Vigan, die met Niets weerstaat de nacht een half miljoen exemplaren wegzette, en de vertaalrechten naar 25 landen zag uitvliegen. Het is een begrijpelijke slotsom nadat je alle ellende van de autobiografische roman tot je neemt. Een gesprek met de schrijfster in Amsterdam.

De toon van Niets weerstaat de nacht wordt gezet als De Vigan haar moeder dood in bed aantreft. Ze heeft zelfmoord gepleegd. Het is een eerste voorproef op de karrenvracht van misère die het relaas domineert. Steeds als haar moeder verward en depressief wordt weggestopt in diverse inrichtingen staat de auteur machteloos aan de zijlijn. Nadat haar moeder gestorven is besluit ze het verleden op te graven. Wie was haar moeder eigenlijk? En hoe werd ze de ongelukkige persoon die ze was? De antwoorden openen de doos van pandora. De nog levende familieleden laten allen hun licht over de ontluisterende waarheid schijnen, en brengen het een na het andere naargeestige drama ter berde. De Vigan, normaliter fictieschrijver, introduceert alle personages al vroeg in haar boek. Wat opvalt zijn de velen die voortijdig aan hun einde zijn gekomen. Het resultaat is een inktzwart familierelaas.

~

Van hoofdstuk tot hoofdstuk kijk ik terug op wat er is gebeurd. Ik heb uitgebreide interviewsessies met mijn familieleden afgenomen. Iedereen vertelde hetzelfde verhaal, maar niet iedereen herinnerde sommige situaties hetzelfde, want de details liepen sterk uiteen. Voor het verhaal moest ik echter één waarheid verkondigen. Door dat te doen zou er sowieso iemand gekwetst worden. Daarom schreef ik steeds een reflectie, een verklaring van bepaalde keuzes. Ik moest wel.

Sinds 2008 werkte u aan Niets weerstaat de nacht. Vijf jaar later moet u hier nog altijd over praten. Hoe moeilijk is dat?
De allereerste keer toen ik publiekelijk sprak barstte ik in huilen uit. Ik had niet gedacht dat het zo zou gaan. Ik schaamde me en werd bang dat het me elke keer zou overkomen, maar gelukkig bleef het bij die ene, eerste keer. Dat heb ik overigens deels zelf in de hand, want ik weiger om bepaalde passages voor te lezen, zoals schrijvers nog al eens gevraagd wordt. Ik doe het gewoon niet, want los van het feit dat ik niet graag mijn eigen werk teruglees kan ik het niet aan om sommige scènes te herlezen.

U bent bekend geworden door onder meer vier fictieve romans. Van dit autobiografische werk was het zeer onzeker of het gepubliceerd zou worden. Waarom schreef u het? Als een therapie?
(diepe zucht) Ik zie schrijven niet als therapie, dat vind ik belachelijk. Als ik van te voren in therapie was gegaan had het alsnog hetzelfde boek opgeleverd. Het enige wat het opschrijven van dit verhaal doet is de feiten goed op een rijtje zetten. Het verandert de waarheid niet en de realiteit blijft dezelfde. Je hebt je maar te redden met je herinneringen, met je verhaal. Dit boek is een deel van mij, en dat zal niet weggaan, ook al schrijf ik er over. Ik wil het tegenovergestelde beweren: Therapeutisch schrijven brengt eerder het tegenovergestelde teweeg: het doet je pijn en kan je vermoorden. Ik denk dat je heel voorzichtig moet zijn met het schrijven over jezelf en je familie.

Het heeft wel iets veranderd, niet in de laatste plaats door het totaal onverwachte succes. Het voelt een beetje alsof ik een periode afsluit. Niet als mens, maar als schrijver. Ik begon mijn carriere namelijk met een autobiografisch boek, over mijn ervaringen met anorexia, en besluit deze nu weer met een persoonlijke roman. Het zal mijn laatste autobiografische werk zijn. Ik weet niet wat mijn volgende boek zal worden, maar dit nooit meer.

U schrijft dat de betekenis van een verhaal vaak naderhand duidelijk wordt. Wat is de conclusie?
Dat klopt, maar het is nog te vroeg om te weten wat die is.