Boeken / Achtergrond
special: Crossing Border terugblik: Steve Toltz

Ook de feiten zijn fictie – en vice versa

Voor 2008 had nog niemand van Steve Toltz gehoord. Sinds het verschijnen van A Fraction of the Whole scoort zijn naam ongeveer 90.000 hits op internet. Toltz’ ambitieuze debuutroman is internationaal geroemd en kwam op de shortlist voor de Man Booker Prize. Reden genoeg voor het Crossing Border Festival om hem uit te nodigen.

Toltz werd tijdens het festival geïnterviewd door schrijver/journalist Arjan Visser. Een interview door Visser bijwonen betekent genieten van een intelligent verbaal steekspel. Toltz wordt uitgedaagd om het achterste van zijn tong te laten zien óf met dezelfde wapens terug te vechten. Brokjes informatie die de schrijver tijdens het voorafgaande diner heeft prijsgegeven, worden als schaakstukken heen en weer geschoven. Het is een boeiend spel dat Britse journalisten tot in de puntjes beheersen, maar wat in Nederland helaas minder vaak wordt gezien.

Steve Toltz (foto Marc Burlace)

Steve Toltz (foto Marc Burlace)

Privileges

Steve Toltz lijkt van Vissers aanpak te genieten, evenals het publiek. De Australiër staat bekend als een schrijver die de wereld van fictie niet tot zijn roman beperkt. Meningen, biografische feiten, inspiratiebronnen of toekomstplannen: Toltz eigent zich het recht toe om zonder reden zijn eigen woorden te verdraaien of te ontkennen. Als hij een anekdote opdist over Australiërs die vol enthousiasme gesigneerde bijlen van een moordenaar kopen, wil hij niet kwijt of dit uit zijn fantasie voortkomt of dat het op waarheid is gebaseerd. Even later vraagt Visser of we personages uit A Fraction of the Whole in een volgende roman terug zullen zien. Toltz ontkent stellig, in tegenstelling tot wat hij tijdens het diner heeft gezegd, blijkens Vissers reactie. ‘I changed my mind,’ zegt Toltz beminnelijk, om eraan toe te voegen dat hij er over vijf minuten weer geheel anders over kan denken. Visser pakt de handschoen op en herhaalt de vraag een paar minuten later, maar weer geeft Toltz zich niet bloot.

Op een prikkelende manier blijven Toltz’ meningen als een pendule heen en weer slingeren: over zijn roman, over de Australische fascinatie met geweld (‘That’s what you get when a country starts out as a prison’) en over het schrijversschap. Australiërs houden er niet van als iemand privileges heeft, vertelt Toltz. ‘Wie aan de grond zit, helpen we graag naar de top. Zit je aan de top, dan weten we niet hoe snel we je weer naar beneden moeten halen,’ schetst hij een vermeend trekje van zijn landgenoten. De ultieme gelijkheid, dat is wat Australiërs onbewust nastreven. Maar als Visser erover doorvraagt, relativeert de schrijver zijn woorden op slag: ‘Australians are just a people like any other people.’ Toltz’ lijvige roman grossiert in de oneliners, iets teveel naar de smaak van een aantal critici. Of Toltz’ die neiging in een volgende roman weet te bedwingen valt te betwijfelen. Ook tijdens het interview rollen ze met gemak uit zijn mond, zoals: ‘You should only write about the things you’re truly ashamed of.’

~

Fractie

Tijdens het interview windt Toltz het publiek om zijn vingers. Met nonchalante charme speelt hij zijn spel, zich ondertussen welbewust van het effect. Toch is het moeilijk om er niet voor te vallen. Omdat het zo knap is gespeeld, maar vooral omdat Toltz wel degelijk een talentvol schrijver is, wiens debuutroman naar meer smaakt. Wie dat nog niet wist, kan er aan het eind van het interview niet meer omheen, als Toltz een fragment voorleest uit A Fraction of the Whole. In het fragment probeert een ongeneeslijk ziek personage wanhopig in het hiernamaals te geloven of een heroïsche zelfmoord te plannen. Zonder context of voorkennis van het verhaal zuigt het je direct naar binnen. Humor en tragiek, held en antiheld, winnaar en verliezer: alles zit erin. Het aantal exemplaren dat na het interview over de toonbank gaat, maakt duidelijk dat Toltz slechts een fractie hoefde voor te lezen om het publiek van de kwaliteit van het geheel te overtuigen.

Gezien: vrijdag 21 november.

A Fraction of the Whole • Steve Toltz • Hamish Hamilton • € 21,45 • 711 blz. • ISBN 978-0-241-14412-1