Zwijgen is goud?
Terwijl de meeste Duitsers eind vijftiger jaren de oorlog achter zich willen laten, begint openbaar aanklager Radmann de gebeurtenissen in Auschwitz te onderzoeken. Hij is vastberaden de waarheid boven water te krijgen, maar wordt uit elke mogelijke hoek tegengewerkt.
Journalist Thomas Gnielka (André Szymanski) werkt aan een verhaal over een SS-er die na zijn gruweldaden in Auschwitz als leraar op een school is gaan werken. Het blijkt geen uitzondering. Vele nazi’s zijn na de oorlog niet berecht voor hun oorlogsmisdaden en leiden anno 1958 weer normale levens. Gnielka veroorzaakt stampij op het OM, maar wordt niet gehoord. Bijna niemand is geïnteresseerd in dit soort gevoelige zaken.
Verkeersdelicten en Auschwitz
De enige openbaar aanklager die interesse toont is Johann Radmann (Alexander Fehling), een fictief personage gebaseerd op de drie openbare aanklagers (Joachim Kügler, Georg Friedrich Vogel en Gerhard Wiese) die het Tweede Auschwitz-proces hebben voorbereid. Radmann is een jonge, gedreven jurist die maar al te graag de verkeersdelicten inruilt voor een schijnbaar onmogelijke missie: het opsporen en berechten van achtduizend Auschwitzbewakers.
De film weet mooi de ambiance te vangen van de vijftiger jaren, inclusief de economische bloei. De sets, locaties en kostuums ademen sfeer en de openbaar aanklager tuft met zijn oude Volkswagen Kever van hot naar her om arrestaties uit te voeren. Iedereen buiten de muren van het OM is schijnbaar gelukkig en zit niet te wachten op nog meer verhalen over oorlogsmisdaden. Dit gevoel wordt sterk verwoord door Radmanns collega Walter Friedberg (Robert Hunger-Bühler) die Radmann cynisch vraagt: ‘moeten alle zonen hun vaders vragen of ze een moordenaar zijn?’
Im Labyrinth des Schweigens is vooral een serieuze film, maar het is gelukkig niet allemaal dramatisch en zwaar op de hand. Met name de chemie tussen Radmann en zijn vriendin Marlene (Friederike Becht) en de mooie scènes in het huis van Gnielka zijn een welkome afwisseling op de vele verschrikkelijke ontdekkingen die Radmann overdag doet.
Grijs gebied
Im Labyrinth des Schweigens belicht een periode uit de Duitse geschiedenis waarin al dan niet welwillende onwetendheid een grote rol speelt. Wanneer Gnielka voor het eerst spreekt over Auschwitz weet Radmann niet eens dat het ooit bestaan heeft. Nu wellicht ondenkbaar, maar toen wilden veel Duitsers het verleden liever achter zich laten en werd over de WO II gezwegen. Radmann gaat echter voor zilver, laat getuigen spreken en dreigt te verdwalen in een labyrint waarvan niemand wil weten hoe het in elkaar zit.
Het onderscheid tussen nazi en burger, schuldig en onschuldig, overtuiging of onderdrukking blijkt niet eenduidig. Radmann bevindt zich steeds vaker in grijs gebied. Het innerlijke conflict laait daarbij op. Radmann wil het juiste doen, maar het is steeds moeilijk te zien wat het juiste is. Was iedereen die bij ‘De Partij’ zat een nazi? Hadden mensen überhaupt een keuze? Deze vragen maken deze prachtige, historische film bijzonder interessant.
