Theater / Voorstelling

Meditatief of gewoon slaapverwekkend?

recensie: Toneelschuur Producties - Schijn bedriegt

Een piano speelt zonder pianiste. De kruk is leeg, Mathilde is dood. In Schijn Bedriegt zien we de twee bejaarde broers Karl en Robert in de rouw. Niet alleen variétéartiest Karl had Mathilde lief, maar zijn broer Robert ook. Wat nu rest zijn een ontmanteld en zielloos huis, een stel oude jurken en kanariepiet Maggi. Scheldend en vittend blijkt na anderhalf uur niets anders dan dat de broers niet met en zonder elkaar kunnen.

étéartiest Karl had Mathilde lief, maar zijn broer Robert ook. Wat nu rest zijn een ontmanteld en zielloos huis, een stel oude jurken en kanariepiet Maggi. Scheldend en vittend blijkt na anderhalf uur niets anders dan dat de broers niet met en zonder elkaar kunnen.

Na het succesvolle Am Ziel komt teksttoneelregisseur Paul Knieriem opnieuw met een tekst van Thomas Bernhard. De taal van de Oostenrijkse toneelschrijver (1931-1989) is sarcastisch, poëtisch en rauw. Voortdurend schakelen zijn personages van filosofisch naar praktisch, van liefdevol naar haatdragend. De grilligheid en het absurdisme van de taal maakt dat de personages niet gemakkelijk te vangen zijn. Wie is het vileinst, het valst bescheiden of superieur? Wat heeft zich precies afgespeeld in het verleden? En wat was de rol van Mathilde hierin? Het publiek krijgt er ook na anderhalf uur weinig vat op.

Weinig ontwikkeling
Ondanks hun gescheld groeien de broers dichter naar elkaar toe. Ook op donderdag bezoekt Karl nu Roberts huis. Wellicht kunnen ze samen in de toekomst een reisje maken, stelt Karl voor. Knieriem heeft ervoor gekozen deze ontwikkeling subtiel te laten zien. De huizen van de broers verschillen in vormgeving bijvoorbeeld nauwelijks van elkaar, en de wuivende takken achter het raam geven het ritme van de voorstelling aan: verstild en herhalend. Dit vraagt behoorlijk wat van het publiek. Het enige dat de voortdurende woordenstrijd onderbreekt, zijn de flash-backs naar vroeger tijden. Dan verandert het felle, koude licht naar warm en dansen de acteurs met een rok van Mathilde of doen nog eenmaal hun variétéact. Een verademing.

Acteursregie
Knieriem is een echte acteursregisseur. Niet voor niets koos hij voor Kees Hulst en Hein van der Heijden. Zij kunnen uitstekend uit de voeten met de tekst van Bernhard. Ze weten van de beroepskankeraars twee verloren mannen neer te zetten die niet weten wat ze aan moeten met hun verdriet. Dat is knap, maar ondanks hun virtuoze spel blijft de voorstelling doorkabbelen en wordt deze bij tijd en wijle zelfs slaapverwekkend. Is de meditatieve staat van de voorstelling een bewuste keuze of ontbreekt het de voorstelling gewoon aan energie? Is het een missie van Knieriem om het vluchtige publiek weer eens te confronteren met een echt lange spanningsboog? Als kanariepiet Maggi met haar gezang het publiek soms wakker moet schudden, kun je je afvragen of de voorstelling toch niet iets mist.