Bewegende schilderijen
Een man voert een blinde jongen. De man heeft net een boterham gegeten en haalt nu langzaam de natgekauwde stukjes brood tussen zijn eigen lippen vandaan. Hij stopt ze in de begerig zoekende mond van zijn metgezel die verlangend in zijn armen ligt. Als de blinde voldaan is en zijn eigen weg weer wil gaan, maakt de man zijn omhelzing dwingender. Hij laat niet meer los.
Stillen, de jongste productie van Lotte van den Berg, ging in Berlijn in première. ‘Stillen’ is een mooi Duits woord voor een kindje de borst geven, maar verwijst hier ook naar het stillen van andere begeertes en het ontbreken van tekst. De voorstelling is een associatieve aaneenschakeling van beelden die begeerte laten zien en balanceren tussen tederheid en wreedheid, tussen intimiteit en eenzaamheid. Door de zorgvuldige regie – het is haast choreografie – hoor je elke zucht en wordt elk handgebaar geladen. Je krijgt tijd genoeg om goed te kijken en net als bij een schilderij ontdek je zo betekenissen die je op het eerste gezicht waarschijnlijk waren ontgaan.
Eenvoudige opzet
~
Want deze voorstelling lijkt heel eenvoudig van opzet. Het toneelbeeld bestaat slechts uit een paar stoelen, een piano, wat water en brood. Er zijn zes archetypische karakters: een man, een vrouw, een oude man, een oude vrouw, een kind en een blinde in alledaagse, eenvoudige kleding. Ze komen op verschillende manieren samen en gaan weer uit elkaar. Ze zoeken, verlangen en vervullen elkaars begeerte – of niet. Hun verlangens zijn veelal menselijk en herkenbaar: honger, dorst en lust bijvoorbeeld. Er is geen lineaire verhaallijn, geen tekst en nauwelijks muziek. Het tempo is langzaam. Maar deze eenvoud is bedrieglijk.
Meerduidig en indringend
De vloer blijkt gemaakt van 35.000 blokjes gele zeep. De zeep roept associaties op met verzorging en schoonheid, maar ook met gevaar: soms ontstaat samen met het water een spiegelglad speelvlak. De zes spelers zijn mooi en natuurlijk en allen heel verschillend van uiterlijk, speelstijl en motoriek. Toch is er steeds een grote finesse en concentratie in hun heel fysieke spel. Verrassingen zijn er ook: de oude vrouw blijkt bijvoorbeeld over een prachtige zangstem te beschikken. De kleine, onverwachte wendingen en de zorgvuldigheid van de regie maken de heldere beelden waaruit deze voorstelling bestaat meerduidig en indringend. De oude vrouw zucht van verlangen, maar wil ze een ander of zichzelf behagen? De blinde tast, maar zijn de pleisters op zijn ogen een bescherming of belemmering? Het kind gaat op in haar spel. Maar is dit kleine, fragiele lichaampje van een meisje van zeven niet van een adembenemende onafhankelijkheid?
Trefzeker
~
Het minimalisme van Stillen doet wel denken aan het werk van andere jonge regisseurs (zoals Jetse Batelaan, Boukje Schweigman en Dries Verhoeven, die voor deze voorstelling overigens het decor ontwierp). Er wordt schijnbaar weinig moeite gedaan om je met veel theatrale effecten te laten geloven in een verzonnen verhaal. De werkelijkheid lijkt wonderlijk en veelzeggend genoeg, als je maar goed weet te kijken. Stillen laat je heel goed kijken. Naar begeerte en vervulling. En naar de wreedheid, tederheid en extase die daarin verscholen ligt. Een menselijk, mooi en poëtisch verhaal, verteld in een heel eigen, indringende taal. Een trefzekere voorstelling met een grote kracht.
Stillen is in Antwerpen nog te zien tot en met 26 november. Meer informatie over speeldata vind je hier.
