Theater / Voorstelling

Leger zet de boel te weinig op scherp

recensie: Ro Theater - Leger

Gevoed door hun fascinatie voor oorlog vroegen acteurs Gijs Naber en Herman Gilis aan Rik van den Bos om een toneelstuk over oorlog en de daarbij behorende trauma’s te schrijven. Leger laat sterk de rouw van een jonge soldaat zien, maar om de verschrikkingen van een oorlog voelbaar te maken, staat er te weinig op het spel.

Thomas – hij heet nu Berk door de afgebladderde vellen van zijn huid – komt terug van een missie. Afghanistan, Zuid-Soedan of Mali: het is om het even. Hij heeft zich opgesloten, ver weg van de bewoonde wereld. Eigenlijk heeft hij het leven al opgegeven, het heeft na zijn terugkeer nog maar weinig zin. Hij weet niet meer of hij in het nu leeft, hij eet alleen nog tosti’s, zijn hand  is continu verkrampt als houdt hij een pistool vast, zijn dagelijkse handeling bestaat uit het controleren of zijn urine nog wel wit is. Zijn herinneringen maken hem eenzaam. Totdat de vader van zijn omgekomen maat Simon Bouwman voor de deur staat. Hij wil dat Berk meegaat naar de plek waar zijn zoon stierf en waar Berk getuige van was.

~

Onderhuidse pijn
Gijs Naber speelt de jonge soldaat Berk de eerste helft van de voorstelling ingehouden, worstelend, met een diepe onderhuidse pijn. Zijn grote lichaam dat niet in het te lage knalgele decor past (een verwijzing naar een kazerne, een bunker?) is een mooie metafoor voor zijn beknelling, voor het gegeven dat hij niet meer in deze wereld past. Zijn stiltes, zijn afdwalingen in zijn gedachten: prachtig. Met de komst van de vader begint de voorstelling een beetje te wankelen. De tragikomische speelstijl van Gilis bijt soms met het psychologisch ingeleefde spel van Naber. De uiteindelijke uitbarsting van Berk speelt hij expressief en woedend, gelijk de tekst, maar te veel rood op rood en voor de hand liggend.

Te weinig op het spel
Het lijkt alsof regisseuse Alize Zandwijk nadrukkelijk heeft moeten zoeken waar de pijn en de confrontatie tussen de twee mannen zit. Er staat te weinig op het spel, beide mannen hebben te weinig te verliezen. De twee hebben elkaar al veel vaker ontmoet: Berk heeft al honderd keer verteld hoe Bouwmans zoon is omgekomen. Dus waarom nu? Waarom heeft vader Bouwman ineens het pak van zijn zoon aangetrokken en waarom moeten ze terug naar de plek des onheils? Was het niet spannender geweest als Berk wel iets met  de dood van Simon te maken had gehad? Of als de vader hem wel iets verweet? De mannen zitten nu te weinig aan elkaar vastgeklonken om het spel echt gevaarlijk te laten worden.

~

Algemene beschrijvingen
Bovendien zijn de dialogen en de beelden vaak te algemeen om de afschuwelijke ervaringen van de oorlog voelbaar te maken. (‘Ik ga elke nacht terug. En elke nacht weer rijden we weer over de drukplaat van die bom’.) Naber speelt alsof zijn leven ervan afhangt en ook Gilis heeft ontroerende momenten als hulpeloze vader, maar het kan niet verhullen dat de tekst te weinig gelaagdheid heeft. Het thema leent zich zo goed voor een avond waar het pistool voortdurend is doorgeladen, maar nu blijven we kijken naar twee eenzame mannen op hun eigen eiland die de hoop eigenlijk allebei al hebben opgegeven.