Raak me aan (Het Toneel Speelt)

Familie: het blijft tobben. Zelfs al heb je in feite niks met ze, toch zit je er hele leven automatisch en onontkoombaar aan vast. Zo bedoelt toneelschrijver Ger Thijs het eigenlijk niet helemaal in de autobiografische toneelstukken waarin hij vaders en moeders en broers en zussen opvoert. Hij hecht een veel ingewikkeldere psychologische betekenis aan de contactarmoede van onvermijdelijke familiebetrekkingen. Maar dat is wel wat wij toeschouwers uit zijn stukken begrijpen: je zou de deur achter je willen dichttrekken. Hard weghollen en nooit meer terugkomen. Maar dat kan nou eenmaal niet met familie. Al trap je naar ze, ze plakken als kauwgom aan je schoenzolen. Zo ook in Raak me aan, waarin broer en zus tot elkaar zijn veroordeeld.

Rotopmerking

Erg close zijn ze niet, de broer en zus in Raak me aan. Eigenlijk komen ze alleen bij elkaar omdat met de dood van hun vader het ouderlijk huis in Limburg opgedoekt zou kunnen worden. Ze leven in totaal verschillende werelden. Veearts Vera heeft tot aan hun dood de lastige ouders verzorgd, en wil in het huis blijven wonen. De ambitieuze archeoloog Justus is allang uitgevlogen. Hij is gespecialiseerd in Afrikaanse etnische kunst, en staat in de startblokken voor een volgende culturele expeditie. Voor hem is Vera’s leven ouwe koek, alsmaar meer van hetzelfde. Hij is bot, cynisch en neerbuigend tegen zijn zus. Maakt de ene rotopmerking na de andere, schroomt zelfs niet lullig te doen over haar slechthorendheid.

Bevrijdende dans

Carine Crutzen speelt Vera, een eenzame, onhandige vrouw. Een “overbodige veerarts”, zoals Justus het noemt, op een platteland zonder dieren, want die zijn vanwege de MKZ-crisis allemaal geruimd. Alleen achtergebleven na de dood van de ouders voor wie ze zorgde. Hunkerend naar onvervulde liefde, haar minnaar spoedt zich na gedane zaken gauw naar vrouw en kinderen. Hartverscheurend mooi is Vera, als ze op aandringen van Justus haar overall verruilt voor een avondjurk en uitbarst in een bevrijdende dans. Mark Rietman speelt de cynische Justus met zoveel vileine humor dat zijn botte opmerkingen komisch worden. De sarcastische broer is daardoor tegelijkertijd grappig en ontroerend. Zeker wanneer hij ook nog ziek blijkt en alleen bij zijn zus terecht kan voor zorg.

Lachen

Knap aan Raak me aan is dat het ondanks het ‘kleine’ verhaal toch vol zit met onverwachte wendingen. De titel klinkt veel looiiger en jankeriger dan het stuk is, trouwens. Er valt juist veel te lachen. Van schrijver Ger Thijs werd onlangs met een hoop kabaal een luchtige maar toch ook pretentieuze toneelbewerking van Multatuli’s Max Havelaar gelanceerd. Met terugwerkende kracht kun je stellen dat Thijs pas echt op zijn best is wanneer de pretenties overboord gaan, en vooral: wanneer de geboren Limburger dicht mag blijven bij zijn eigen ervaring. Dat deed hij eerder razend knap en grappig in Beneden de rivieren, over een zoon die de as van zijn vader verstrooid. Raak me aan staat zelfs nog een treetje hoger op de ladder van genialiteit.

Raak me aan van Het Toneel Speelt wordt gespeeld tot en met 21 mei 2005.