Een overvloedige spookrevue
Wanneer gaat vaderlandsliefde over in verraad? Wanneer ontwikkelt een sociaal betrokken mens zich tot een angstaanjagende extremist? Wat drijft iemand tot de meest vreselijke daden en tot uitspraken die stinken naar haat en dood? Met zijn toneelstuk De kleine patriot; of de Grote Anton Mussert Show heeft regisseur en schrijver Paul Feld van het Utrechtse gezelschap Growing up in Public geprobeerd in dit soort kwesties inzicht te geven en historische verbanden bloot te leggen. Saillant detail is dat deze voorstelling is gemaakt in opdracht van de Utrechtse Stadsschouwburg, het gebouw waar tijdens de oorlog de NSB zijn partijbijeenkomsten hield.
 |
| (c) René den Engelsman |
Rasacteur Harm van Geel laat een keur aan fascistische en nationaal-socialistische personages voorbijkomen, van Anton Mussert en de weduwe Rost van Tonningen tot Hans Janmaat, Pim Fortuyn, een neo-nazi, een macho politieagent en een ijdele acteur. De Kleine Patriot is een fragmentarische en grimmige spookrevue met een lichte overdosis aan personages en onderlinge verbanden.
Zoetsappig
Bij binnenkomst staat Anton Mussert zoetjes te zingen. “Ich bin von Kopf bis Fuß auf Liebe eingestellt…” Want dat is zijn wereld, en verder helemaal niets. In een zwart hemd en een zwarte broek – maar zonder broekriem want hij zou zich eens proberen te verhangen, vlak voor zijn executie. Twee muzikanten, een violist en een gitarist die eruit zien als tweederangs nazistische revueclowns, laten het zoetsappige melodietje los en gaan over op stevige rock waarbij ze de meest onmogelijke klanken uit hun instrumenten weten te peuteren. Mussert blikt op zijn leven terug, op zijn gelukkige en minder heroïsche momenten. Eigenlijk had hij niets tegen joden, hij deed steeds alles uit idealisme en liefde. Je zou hem haast gaan geloven. Was het liefde voor zijn volk en vaderland? Liefde voor Hitler? Of toch vooral liefde voor zichzelf?
Zachtmoedig eng
 |
| (c) René den Engelsman |
Harm van Geel speelt niet alleen Mussert tijdens diens laatste uren, hij schakelt ook razendsnel en virtuoos over naar allerlei andere ‘foute’ personages. Op die manier tracht hij de overeenkomsten en verschillen tussen deze historische figuren bloot te leggen. Doordat ze allemaal vergelijkbare uitspraken doen is dit bij vlagen ontluisterend en Fortuyn krijgt in dit licht bijvoorbeeld wel heel duidelijk zichtbare monomane trekjes. Deze vergelijking is een interessante en gewaagde onderneming, die helaas maar ten dele slaagt. Soms volgen de scènes elkaar zo snel op dat ze inhoudelijk niet beklijven. Je moet als toeschouwer dan wel erg goed op de hoogte zijn van de vaderlandse politieke geschiedenis om alle mensen en situaties te kunnen plaatsen. De Kleine Patriot is dan een nachtmerrieachtige wervelwind die je het liefst zo snel mogelijk over wil laten waaien.
Op andere momenten echter geeft van Geel met eenvoudige rekwisieten, sterke mimiek en geweldig stemgebruik een indringend beeld van vooral het gevoel van onmacht waar alle personages onder lijden en die hen heeft gemaakt tot wie ze zijn. Zelfs de schijnbaar zo zachtmoedige acteur wordt dan een beetje eng. En dat is angstaanjagend en herkenbaar tegelijk.
De Kleine Patriot; of de Grote Anton Mussert Show speelt in het kader van het festival Kunst in Oorlog. De voorsteling is nog op 21 september te zien in Utrecht, en op 24 september in Amersfoort. Klik hier voor meer informatie. Voor een interview met Chris Keulemans, organisator van Kunst in Oorlog, klik hier.
KarlForster 
