Theater / Voorstelling

Vlammend pleidooi voor geëngageerd theater

recensie: Nu (Annette Speelt)

~

Ayaan Hirshi Ali, Mohammed B. en Andries Knevel reconstrueren de moord op Theo van Gogh. De voorstelling Nu van de jonge Haagse toneelgroep Annette Speelt belooft een verschrikkelijk actueel en genadeloos scherp toneelstuk te zijn. Te scherp, zo blijkt al gauw. Het licht in de zaal blijft gewoon aan en in plaats van de acteurs betreedt de zakelijk leider van het gezelschap het podium. Met blauw oog en mank been vertelt hij over de bedreigingen aan zijn adres. Twee dagen geleden werden die “dusdanig concreet” dat is besloten de voorstelling af te gelasten. Om het publiek toch iets te bieden heeft Annette Speelt snel een ander stuk in elkaar gezet.

Het is allemaal maar toneel, het is niet echt. Dat is meteen duidelijk door de trucjes en de woordkeuze van de ‘zakelijk leider’, gespeeld door in werkelijkheid artistiek leider Thijs Römer. Ook als personage heeft Römer een belangrijke rol in de voorstelling, zij het gespeeld door Michiel Sluysmans. En het wisselen van karakters gaat maar door, want actrice Kristen Denkers neemt de rol van regisseur Aus Greidanus jr. voor haar rekening. Nu is geen politieke satire, maar een voorstelling over theater. Een warm en scherp pleidooi voor actueel en geëngageerd theater, dat wel. En tevens een eerbetoon aan Theo van Gogh, die geregeld om de hoek komt kijken.

Submission

~

Sluysmans’ Römer put uit de herinneringen van de echte Römer. Zo vertelt hij over de vrijdag voordat Submission in Zomergasten zou worden uitgezonden: “We grapten op de filmset van 0605 nog over de stof die het filmpje zou doen opwaaien. Ik zei: ‘Tot maandag, als onze regisseur dan tenminste nog leeft.’ We lachten allemaal, inclusief de regisseur zelf. Die maandag erna zeiden we dat het allemaal eigenlijk wel meeviel. Dat er helemaal niet zoveel ophef was.”

Aïsja

Ook inhoudelijk speelt Van Gogh een prominente rol in de voorstelling. Sluysmans houdt een vurig pleidooi voor actueel theater. Hij vindt het een schande dat Nu wegens dreigementen niet kan worden opgevoerd. Goed, dat is theater, want Nu wordt wel gespeeld. Maar er zijn bestaande voorbeelden van afgelaste stukken. Sluysmans haalt het vijf jaar oude incident Aïsja aan. Het Onafhankelijk Toneel wilde een opera brengen over de jongste vrouw van Mohammed. Moslims in die stad zagen er echter geen heil in en het stuk werd afgeblazen. Theo van Gogh weidde column na column aan deze afgelasting, en vooral aan de verdedigers ervan. Sluysmans bouwt hier op voort.

Censuur

Deze monoloog draagt Nu. Sluysmans is overtuigend, fel en geëmotioneerd; de rillingen lopen geregeld over mijn rug. Het is een pleidooi om moedig te zijn, niet te wijken en vooral te provoceren, hoewel Annette Speelt wel op safe speelt door Sluysmans zijdelings te laten verklappen dat de bedreigingen aan hun adres niet uit moslimhoek komen. Dat is jammer. Deze zin ontbeert alle inhoudelijk noodzakelijkheid en lijkt er slechts (later?) ingeschreven omdat de tekst anders “verkeerd opgevat zou kunnen worden”. Terwijl Nu er juist voor pleit te ontwrichten: een rare tegenstelling.

Poezenleed

Het einde is een tweede misser in het verder sterke stuk. Dan wordt het zogenaamd in twee dagen gerepeteerde stuk opgevoerd: drie poezen zitten al een tijdlang alleen en missen hun baasje, waarin Theo van Gogh valt te herkennen (groot, vet, ongezond, maar met een goed hart). Deze scène is echter zo tergend slap en onbeduidend dat de makers wel heel overtuigend waarschuwen voor de gevolgen van gecensureerd theater. Dat op zich is sterk, maar het grote nadeel is dat de slotscène grotendeels het gevoel van een voorstelling bepaalt. En dit te lange en te slechte einde doet te veel afbreuk aan de veel sterke eerdere delen.

Nu is te zien tot en met 23 april 2005.