Kunst / Expo binnenland

Ruwe bolster, blanke pit

recensie: Sluijters, Gestel, Kelder. De passie van verzamelaar Wim Selderbeek

De tentoonstelling in het Stedelijk Museum Alkmaar begint met een portret door Toon Kelder uit 1926, en sluit ook weer af met een levensgroot, ongedateerd portret van hem door zijn vriend en kunstadviseur Jan Sluijters. Tussen die twee portretten beweegt zich een mooi overzicht van wat terecht De passie van verzamelaar Wim Selderbeek wordt genoemd. Die passie was het verzamelen van schilderijen en tekeningen.

Toon Kelder, Portret W.F. Selderbeek, 1926, Olieverf op doek, Particuliere collectie

De Amsterdamse poelier en autohandelaar Wim Selderbeek (1884-1963) verzamelde vanaf 1925 werk van Nederlandse bodem. Hij nam ook doeken op van de gedurende de Eerste Wereldoorlog naar Nederland uitgeweken Vlaamse schilder Gustave De Smet, die bij Selderbeek in dezelfde straat woonde.

Selderbeek had een voorkeur voor het vroege werk van schilders als Leo Gestel en de Bergense Arnout Colnot. Van Gestel had hij maar liefst vijftig titels in zijn verzameling, van Colnot, de ‘donkerschilder’, twintig. Van andere kunstenaars, zoals zijn vriend Sluijters maar ook Wim Schuhmachter, vond Selderbeek alle periodes interessant. Als het maar op één of andere manier figuratief was.

Figuratief en nog eens figuratief

Op de informatieve teksten bij de schilderijen komen ze voorbij, de verschillende stromingen die in de collectie van Selderbeek waren vertegenwoordigd. Van het figuratief expressionisme van Colnot (Boer in landschap, 1916), de nieuwe zakelijkheid van Charley Toorop (Leidsegracht, 1927) tot de modern-figuratieve kunst van Kees Maks.

Wie in kunsthistorisch opzicht een vervolg van deze figuratieve Nederlandse kunst wil zien, kan terecht bij de tentoonstelling Armando tot Mulders tot Visch. Collectie Van der Meer in Museum Flehite in Amersfoort (tot en met 14 mei 2017). Hierin valt de nadruk op tekeningen en aquarellen, die in Alkmaar minder zijn vertegenwoordigd. Maar laten we eerlijk zijn: wél op een hoog niveau, zoals een zelfportret met de sprekende, grote ogen en Les Clochards in Parijs, beide tekeningen van Charley Toorop.

Charley Toorop, zelfportret, 1921, houtskool/krijt op papier, collectie Stedelijk Museum Alkmaar

Musea en particuliere collecties

Veel van wat wordt getoond, komt uit particuliere collecties. Maar ook van bijvoorbeeld Mark Smit, Kunsthandel in Ommen, het Frans Hals Museum in Haarlem (Sluijters’ Staphorster boerenfamilie, 1917) en het Singer Museum in Laren (Sluijters’ Portret van Anna Leyden, 1921).

In 1930 kon Selderbeek zijn privéverzameling uitbreiden met een deel van de collectie van de Bergense School-verzamelaar Piet Boendermaker, over wie het museum in 2015 een tentoonstelling samenstelde. In 1941 verkocht Selderbeek een portret van Sluijters aan het Amsterdamse Stedelijk Museum. Hij probeerde ook een schilderij van Van Blaaderen – over wiens werk het museum in Alkmaar verleden jaar een tentoonstelling organiseerde – te verkopen aan het Van Abbemuseum in Eindhoven. Dit strandde, omdat toenmalig directeur Edy de Wilde meer was geïnteresseerd in internationaal spelende ontwikkelingen in de kunst.

Kees Maks, Staande vrouw met bloemstuk, circa 1917, olieverf op doek, collectie Mark Smit Kunsthandel, Ommen

Geen publiciteit gezocht en gekregen

Het is gastconservator Kees van der Geer gelukt een prachtige doorsnede van zo her en der verspreide werken van Wim Selderbeek samen te brengen. Een verzameling die zo’n driehonderdvijftig stuks omvat. Deze werken worden ook nog eens op een buitengewoon fraaie wijze, op een stijlvolle achtergrond, getoond. Kunst die qua stijl of sfeer bij elkaar past, is naast elkaar opgehangen, zoals een Van Blaaderen en Gestel op één wand. Dat geldt ook voor twee kunstnaaldwerken van Christine van Zeegen (uit het Textielmuseum in Tilburg).

Op de wanden tussen de werken zijn sterk vergrote prints van foto’s met Selderbeek afgedrukt. Een man die uit beschrijvingen naar voren komt als een ruwe bolster, blanke pit, en die als verzamelaar en bruikleengever de publiciteit niet zocht en ook niet kreeg. Tot nu, dankzij deze fraaie tentoonstelling. En dat is volkomen terecht.

Afbeelding boven:
Jan Sluijters
Spaanse danseres
1906
Olieverf op doek
Singer Laren, bruikleen uit particulier bezit