Requiem voor altijd
Vier maanden geleden, op 17 juli 2014, werd de wereld opgeschrikt door de ramp van het neerschieten van passagiersvliegtuig MH17. Een ramp die nooit had mogen plaatsvinden. Schrik en woede bij de nabestaanden maakten de afgelopen weken plaats voor rouw en verwerking. 10 november jl. werd in Nederland een Nationale Herdenking van deze verschrikkelijke gebeurtenis gehouden. In de Amsterdamse RAI kwamen 1600 mensen samen om tijdens een bijzondere concert afscheid van de 298 slachtoffers te nemen.
Ceremonie
De kale hallen van de RAI zijn in de nacht van 9 op 10 november omgetoverd tot sfeervolle ruimtes die geborgenheid en warmte voor de genodigden bieden. De gangen die naar de zaal leiden zijn met kilometers witte stof omhuld. Het indirecte licht, eilanden met kaarsen en de opgehangen vaasjes met bloemen erin spreken tot de verbeelding. Ondanks de enorme hoeveelheid mensen heerst er stilte.
Vlak voor de zaal is een luxe ruimte gecreëerd, waar de genodigden elkaar kunnen begroeten. Hapjes en drankjes worden snel op tafel gezet. De gezichten van de gasten hebben iets met elkaar gemeen. De smart zit onder de perfecte foundation van de vrouwen, de ogen zonder mascara verraden hun emoties. De mannen glimlachen mat, de ogen van de kinderen zijn gedoofd. Er is een onzichtbare sluier voelbaar tussen de nabestaanden en de rest. En ze zijn dankbaar, niet voor de luxe waarmee ze vandaag zijn ontvangen, maar omdat hun broers, zussen, opa’s, oma’s, kinderen, kleinkinderen, echtgenoten en vrienden niet vergeten worden.
Eenheid
De stoelen in de zaal vormen een symbolische cirkel. Eromheen hangen enorme beamers. De negentien rijen dalen af naar een bloembak met 298 brandende kaarsen. De gasten uit alle betrokken landen stromen naar binnen. Het Radio Filharmonisch Orkest, het Groot Omroep Koor en het Nationaal Kinderkoor vormen vandaag een eenheid met de gasten. Zelfs de Koninklijke familie en onze premier Mark Rutte zitten gewoon tussen de nabestaanden.
Ceremoniemeesteres Maartje van Wegen opent de bijeenkomst. Dirigent Markus Stenz leidt zacht het tweede deel uit de zevende symfonie van Beethoven. Als de minister-president de vraag stelt: ‘Wat als ...’, voel ik een sterke verbondenheid en saamhorigheid in mij opkomen. De koordirigent Gijs Leenaars legt al gauw de wijsvinger op zijn mond als hij het sfeervolle ‘Sleep’ van Eric Whitacre door het GOK laat zingen. Je kan het geen concert noemen. Muziek heeft vandaag een andere functie: ze is een lijm tussen gevoelens en de verschrikkelijke gebeurtenis. Verdriet en gemis manifesteren zich in alle gespeelde stukken, of dat nu het mooie poplied ‘Voor altijd’ van John Ewbank is, ‘Lacrimosa’ uit Mozarts Requiem of ‘Pie Jesu’ van Webber.
De dood zo dichtbij raakt niet alleen het hart van mij. Tijdens de woorden ‘voor altijd’, gezongen door Marco Borsato en het Kinderkoor, stroomt een zee van ogen naar de plek waar de kaarsen branden.
Artiesten
De musici willen geen aandacht voor zichzelf. ‘We blijven vandaag bij de doden, dat is hun dag,’ vertelt Marco Borsato mij kort voor zijn optreden. ‘Een mens sterft twee keer: de tweede keer is als hij vergeten wordt. Dat is waarom wij allen hier zijn.’ Ook Markus Stenz zegt in een kort interview: ‘Die 298 mensen zijn uit het leven gerukt. Zomaar. Er is een stilte ontstaan, die mogen we vandaag met aandacht en muziek vullen.’
Maartje van Wegen vindt ieder woord over haar eigen gevoelens overbodig. Gijs Leenaars schudt zijn hoofd en zegt: ‘Het is wonderlijk hoe de nabestaanden hier zo rustig zitten terwijl ik zelf een vrouw en een klein zoontje thuis heb voor wie ik alles zou doen om ze gelukkig te maken. Het blijft moeilijk, ook de minuut stilte en het Wilhelmus kan het besef niet samenvoegen met het gevoel.’
Namen
De woorden van Anton Kotte: ‘Wij voelen ons geamputeerd na het verlies van onze oudste zoon, schoondochter en kleinkind’, van de 13-jarige Gita Wiegel: ‘Elke dag word ik er door achtervolgd dat mijn moeder er niet meer is’, van Suze Ann Bakker: ‘Volgende week zijn mijn ouders, die er niet meer zijn, jarig’ en het gedicht ‘Waarom’ van Paul Marckelbach, die zijn moeder, zus, zwager en twee neefjes kwijt is – zijn fysiek in de zaal aanwezig.
De emoties in de zaal worden zichtbaar als de nabestaanden twintig minuten lang de slachtoffernamen voorlezen. Ook koningin Maxima droogt haar tranen.
Foto’s
Terwijl Glennis Grace met een diepe, ontroerende stem ‘I was here’ zingt, verschijnen op de beamers foto’s van de getroffenen op hun meest gelukkige momenten. Kijkend naar de lachende gezichten blijft het onmogelijk te geloven dat ze er niet meer zijn. Waarom? Waarom kan hun leven niet zoals het mijne gewoon doorgaan?
‘I was here …
I lived, I loved…
I was here …
I did, I’ve done, everything
that I wanted’
‘And it was more than I thought
it would be
I will leave my mark
so everyone will know
I was here …’
