Apocalytisch trippen met het NNO

Alexander Scriabin

Bij zo’n opgave was het niet verwonderlijk dat het orkest enigszins aftastend begon. Het beheerste spel kon zij echter niet volhouden, want de gedreven pianist Håkon Austbo schudde door zijn felle, opzwepende spel het orkest direct wakker. Toen het eenmaal was losgekomen, ontstak zich een strijd tussen de piano en het hondertwintigkoppig orkest. Dankzij de fladderende stijl van de piano ontstond het beeld van een vlinder die op de vlucht was voor de storm van het orkest, waarbij aan één stuk beelden voorbij vlogen.

Onrust

Telkens wanneer je werd meegezogen in een zware golf van het orkest, zag de piano weer kans te ontsnappen. Maar ook in de rustiger stukken bleef de onrust aanwezig. De beeldende ervaring werd volledig toen het koor halverwege opeens inzette, waardoor voor je geestesoog plotsklaps hele films voorbij trokken. Op andere momenten werden andere zintuigen letterlijk geprikkeld doordat je overal jeuk voelde door de bijna claustrofobische stemming. Het was meer een scala van ervaringen dat voorbij kwam, dan dat er sprake was van een geheel. Wel bleek uit alles dat de dag des oordeels dichterbij kwam.

De opbouw van het tweede deel is fantastisch. Het orkest zette meteen zwaar in, waardoor je verzonk in een zee van klanken. Maar deze keer was de onrust weg. Het was eerder een harmonisch geheel waarin de verschillende instrumenten elkaar afwisselden. Op de achtergrond was wel constant die dreiging, maar daaraan was de luisteraar inmiddels gewend geraakt. Totdat, uit het niets, plotseling weer de heldere herkenbare tonen van de piano klonken, alsof deze plotseling was ontwaakt.

Dat was het teken voor het koor en de sopraan Susan Narucki om zich echt in de strijd te werpen. Het spanningsveld dat zij en Austbo schiepen zoog het publiek mee in een zee van geluid. Daarin was geen tijd voor beelden – alles dat restte was in trance luisteren en kijken naar de eenzame sopraan, die alles naar zich toetrok. De wereld buiten de Oosterpoort bestond opeens niet meer. Niet voor niks vroeg in de pauze iemand naast mij enigszins angstig wat er zou gebeuren als de wereld echt zou vergaan…

Michel Tabachnik (foto: Reyer Boxem)

Wachten op het einde

Helaas deed deze pauze je uit de trance ontwaken. Het derde gedeelte begon goed, maar het miste de vernieuwende elementen van de eerdere delen. Daarnaast was dit het langste gedeelte, waardoor de vervoering op den duur plaatsmaakte voor een hoopvol wachten op het einde… Dat helaas een half uur te laat kwam. Jammer, het NNO was bijna in de doelstelling geslaagd…

Wel vraag ik mij zeer af of dit stuk een ieder, jong en oud, in extase had kunnen brengen, zoals in de introductie werd beloofd. Mijn indruk is dat vooral het geoefende oor iets met dit stuk kan. Hoewel grote delen sterke verwantschappen vertonen met het soort heroïsche filmmuziek dat helpt de bioscoopzalen vol te trekken, denk ik dat menigeen toch de beelden zou missen. Maar ook voor de geoefende luisteraar was het een hele zit. Niet voor niks had Scriabin grootste plannen met dansers, een lichtshow en wierook om het voor de toeschouwers gedurende zeven dagen en nachten interessant te houden. O ja, en laten we daarbij het verplichte gebruik van opium ook niet vergeten. Dat kan ook helpen.