In de ban van Vodou

Vodou is de Afro-Amerikaanse volksreligie van Haïti. De naam is waarschijnlijk afkomstig van het Afrikaanse woord ‘Vodun’, dat kracht of onzichtbare geest betekent. De Vodou-priesters zelf spreken over de Lwa. Lwa’s zijn geesten maar laten zich het beste vergelijken met katholieke heiligen en engelen. Dat is niet toevallig. Vodou ontstond namelijk uit een mengelmoes van godsdienstige ideeën en rituelen afkomstig van Afrikaanse slaven, inheemse indianen en christenen. Het katholicisme heeft in de loop der tijd meer dan eens geprobeerd het Vodou geloof uit te bannen. Dit is altijd tevergeefs geweest: de Haïtiaanse bevolking is nog immer nauw verbonden met Vodou. 

Trouwen met een geest

Bizango-figuren, opgevulde stof, been, hout, spiegeltjes en metaal, collectie Lehman

Binnen Vodou is er voor elk wat wils. Eenieder die steun of hulp nodig heeft kan een Lwa aanroepen. De keuze is ruim: er bestaan meer dan 400 Lwa’s. Zo is er de Lwa Erzulie die veel van de liefde weet (ooit versleet ze vele minnaars). Als geest begeleidt ze de minder gelukkigen op relatiegebied. Het is zelfs mogelijk om met haar te trouwen. Om te kunnen tekenen neemt ze bezit van het lichaam van een willekeurig persoon die bij de bruiloft aanwezig is.

De wereld van de levenden is altijd nauw met die van de Lwa’s verweven geweest. Dit komt goed tot uitdrukking in de tientallen potten versierd met slangachtige decoraties, beschilderde beelden van priesters, gedecoreerde opgezette vissen en bontgekleurde vlaggen. Deze zijn vrijwel allemaal voor zowel mens als Lwa bedoeld. Het zijn sacrale voorwerpen en worden soms gebruikt om krachten in te bewaren. Zoals de ‘pakes’: met textiel bekleede glazen potten of vazen waarin een speciale samenstelling van kruiden wordt bewaard. Sommige pakes zijn voorzien van een vork en mes. Net als mensen moeten ook Lwa’s immers eten. Indrukwekkend zijn verder de mensgrote Bizango-krijgers, die in hun poppengedaanten op het angstaanjagende af zijn. Ze vertegenwoordigen de geesten van slaven en vrijheidstrijders. 

Barbancourt met drie sterren en opzwepende muziek
Rada-altaar, collectie LehmanHet menselijke en aardse aspect van de Vodou-beginselen hebben duidelijk hun uitwerking gehad op de kunstvoorwerpen. De poppen, die de Lwa’s representeren, zijn uitgedost in vrolijke kleuren, glitters, lovertjes en spiegeltjes. Gepaard met de ritmische en opzwepende muziek die de tentoonstelling vergezelt, is Vodou een bruisende ervaring. Je zou er bijna door vergeten dat de religie ontstond tijdens de bloeiperiode van de slavenhandel.

De Lwa’s laten zich nu in elk geval goed verzorgen. Zo komen ze eerder tevoorschijn bij het ruiken van hun lievelingsgerecht (dat net als bij mensen bij iedere Lwa verschilt) en hebben ze een duidelijke voorkeur voor Haïtiaanse kwaliteitsrum van het merk Barbancourt. Minstens één fles staat er op het fascinerende altaar midden in de tentoonstellingsruimte klaar. 

Een bonte verzameling
De collectie is ontstaan dankzij de verzameldrift van de Zwitserse Marianne Lehman. Lehman vestigde zich in 1957 met haar Haïtiaanse man in Haïti, raakte betoverd door Vodou en kocht verschillende Vodou-objecten aan. Overtuigd van het belang van de materiele cultuur van deze religie laat zij haar kunstvoorwerpen de wereld over gaan om mensen ervan te vergewissen dat Vodou niet verloren mag gaan. Op dit moment zijn haar plannen voor een Vodou-museum op Haïti in een vergevorderd stadium. Na hun tournee door Europa zullen de poppen, potten en andere voorwerpen daar hun laatste rustplaats vinden. Dus, tenzij je van plan bent om naar Haïti af te reizen, is dit je kans om je te laten meeslepen en te laten verbazen door de rijkdom van de materiële en spirituele cultuur van Vodou.