Gevolgen nucleair programma woekeren voort

Eenentwintig jaar geleden ontplofte een van de reactors van de kerncentrale van Tsjernobyl, een klein stadje in de voormalige Sovjet Unie. Een wolk nucleair materiaal werd hierbij over een groot deel van Europa geblazen. Tsjernobyl was letterlijk in een klap een van de meest vervuilde plaatsen op aarde geworden. Ik kan het me nog herinneren. Er werd geadviseerd om voorlopig geen groente meer te eten uit eigen tuin. Afgezien daarvan bekommerde ik me als twaalfjarig jongetje niet over de gevolgen.

Die gevolgen waren en zijn echter nog steeds zeer ingrijpend voor de lokale bevolking van het Russische stadje. Met steun van Greenpeace wil Robert Knoth deze gevolgen op indringende wijze in beeld brengen. Robert Knoth (Rotterdam, 1963) studeerde een jaar aan de Hogeschool voor de Kunsten Utrecht, waarna hij als fotograaf ging werken voor diverse rockbands. In 1994 reist hij naar Somalië om de burgeroorlog te verslaan en vanaf dat moment maakt hij in diverse brandhaarden reportages. Voor het project Fall Out – Portretten uit Tsjernobyl, Majak, Semipalatinsk en Seversk reist hij in 2006 door de voormalige Sovjet Unie om Tsjernobyl, Majak, Semipalatinsk en Seversk te portretteren. De overeenkomst tussen deze vier plaatsen is dat ze allemaal het toneel waren van nucleaire testen en ongelukken. Knoth laat zien dat nu, jaren later, het experimenteren met kernenergie nog steeds ernstige gevolgen heeft voor de lokale bevolking.

Kazachstan, Het Balapan meer — De familie Sultanat

Idylle

De tentoonstelling in de Kunsthal laat een aantal van deze foto’s zien. Zo op het eerste gezicht zijn het sfeervolle portretten. Ze worden afgewisseld met mooie landschappen, dorpsgezichten en foto’s van gebeurtenissen in die dorpen. Zo is er een foto van een voetbalwedstrijd en een van een discotheek. In zwartwit afgedrukt komen ze poëtisch over. Een rustig en idyllisch oord ergens op deze aarde. De plaatsnamen en begeleidende zaalteksten geven echter een heel ander beeld. De meeste geportretteerde personen blijken genetische afwijkingen te hebben. Velen hebben een vorm van kanker gehad als gevolg van de vervuiling waar zij hebben geleefd. De landschappen blijken namelijk stuk voor stuk sterk vervuilde oorden te zijn.

Sommige zijn testlocaties voor nucleaire doeleinden. Neem bijvoorbeeld de foto die Knoth in Kazachstan gemaakt heeft, Het Balapan Meer – De Familie Sultanat. Op het eerste gezicht een vredig en kinderrijk gezin. Vader Jergasy blijkt echter te wonen op een plek waar vierhonderdachtenzestig kernproeven plaatsvonden met een totale kracht van twintigduizend keer die van de kernbom die op Hiroshima viel. Als remedie tegen de straling bood het leger een slok wodka. Vlak bij het huis van Jergasy ligt een honderzeventig meter diep meer. Eigenlijk is dit de krater van een van de explosies en de straling in de regio is nog steeds enorm. In Mayak nam Knoth de foto Emil en Kamil. Het is een portret van twee ogenschijnlijk normale jongens. Beiden blijken echter geboren met een waterhoofd. Kamil is epileptisch en als gevolg van stralingsziekte zijn delen van zijn ingewanden verwijderd. Achter iedere foto in de tentoonstelling gaat een dergelijk verhaal schuil. Dat maakt het bekijken van deze fotoserie tot een ingrijpende ervaring. Esthetisch gezien zijn het schitterende foto’s, maar door het verhaal erachter krijgt mijn bezoek aan de Kunsthal een beklemmende nasmaak.

Mayak 6×6, Muslyumuvo / Russia — Emil en Kamil

Moedertje Rusland

De tentoonstelling Fall Out – Portretten uit Tsjernobyl, Majak, Semipalatinsk en Seversk heeft duidelijk een boodschap. Moedertje Rusland blijkt ernstig ziek. Zo op het eerste gezicht lijkt ze gezond en hersteld van de diverse kernrampen in het verleden, met Tsjernobyl als triest dieptepunt. Onder de huid blijken echter vele kankergezwellen te woekeren, kankergezwellen die nog steeds niet onder controle zijn. De prognose is slecht. Rusland is momenteel marktleider in de handel in nucleair afval. Vanuit vele landen, waaronder Nederland, wordt nucleair afval naar Rusland getransporteerd voor verdere verwerking. Dit gebeurt veelal niet op verantwoorde wijze. Hierdoor zal deze onderhuidse ziekte niet uitgeroeid worden en is de verwachting dat het Russische volk nog eeuwen met de gevolgen ervan zal moeten leven. De mooie esthetische foto’s met de donkere keerzijde drukken je als toeschouwer met de neus op de feiten. Feiten die gehoord moeten worden.