Robert Crumb: seksist of genie?

R. Crumb, Fritz the Cat, 1969

Voor beide van de bovenstaande meningen over Crumb zijn argumenten te geven. Zo komen we op de overzichtstentoonstelling in Rotterdam een tekening tegen waarop Crumb zichzelf naakt heeft afgebeeld, terwijl hij zijn groot geschapen geslacht in zijn hand houdt. Maar even verderop hangt een tekening waarop Jezus, langharig en met lange baard, in een jurkgewaad is afgebeeld, omringd door mannen die hem uitschelden voor “Fuckin’ queer Jew“

Wraak

Al op jonge leeftijd begon Robert Crumb (1943) met tekenen. “I realized I was a geek and I wasn’t going to make it with the girls“schrijft Crumb in één van zijn stripboeken. “I felt so painfully isolated that I vowed I would get revenge on the world by becoming a famous cartoonist.” In 1962 kreeg hij een baan als tekenaar bij de American Greeting Card Company. Al gauw nam hij echter ontslag om één van de belangrijkste grondleggers van de underground-strip te worden. In korte tijd verzon hij allerlei nieuwe stripfiguren waaronder Mr. Natural, Fritz the Cat en Shuman the human.

Crumb tekende voor verschillende opdrachtgevers, waaronder het undergroundblad Help. Vanaf het midden van de jaren tachtig werd Crumb een internationale cult-held. Hij tekende voor Newsweek, People en andere tijdschriften en kwam regelmatig op televisie. Zijn werk was onder andere te zien in de New York City Art Gallery en in 1990 kreeg hij een expositie in het Museum of Modern Art in New York.

R. Crumb, Follow the big ass, Big ass comics, 1969

Kritische blik

Zijn satirische tekeningen, soms een enkel plaatje, dan weer in feuilletonvorm, geven een kritisch beeld van de Amerikaanse cultuur. Crumb speelt vaak zelf de hoofdrol in zijn werk, standaard afgebeeld als de studentikoze jongen met zwaar brilmontuur, inclusief jampotglazen. Commentaar op de wereld om hem heen is vaak vervlochten met zijn favoriete onderwerp: seks. Neem Lenore Goldberg and her Girl Commando’s: de strip kan gezien worden als een aanklacht tegen schoonheidswedstrijden, waarin vrouwen rond paraderen in badpak en wat al niet meer. Lenore Goldberg is het zat en zet de tegenaanval in, terwijl enkele mannen de opstand proberen neer te slaan. De strip eindigt met het leger dat wordt ingezet om Lenore en haar medestrijdsters te arresteren. Stiekem geilt het groepje mannen op de vrouwen die, wanneer ze zich realiseren dat ze in de val zitten, in paniek proberen te ontsnappen en over de deelneemsters aan de schoonheidswedstrijd heen kruipen. Crumb levert commentaar op de seksistische schoonheidswedstrijden, maar verbeeldt met deze worstelende vrouwen juist de ultieme seksfantasie van vele mannen.

Rondborstig, gewillig en behaard

Soms wordt de satire gelaten voor wat het is, en dan wordt Crumbs werk ronduit seksistisch. De vrouwen van Crumb zijn groot, rondborstig, bazig doch gewillig en behaard. “My personal obsession for big women interferes with some people’s enjoyment of my work” schrijft Crumb in The Coffee Table Art Book. Hij vervolgt:

I knew it was weird and disturbing and even offensive to a lot of people, particularly women. But I couldn’t keep it out of the comics. I would always try to give it some sort of metaphorical sense because I derived such masturbatory pleasure out of drawing these women in bizarre situations with these little guys doing stuff to them. Similarly, using racist stereotypes — it’s just boiling over out of my brain, and I just have to draw it… All this stuff is deeply embedded in our culture and our collective subconscious, and you have to deal with it.

De tentoonstelling geeft een fraai overzicht van het werk van Crumb, maar is soms vermoeiend. De tekenaar gebruikt erg veel tekst in zijn tekeningen, waarvan er in het Boijmans veel in klein formaat zijn opgehangen. Dat betekent flink turen naar niet al te grote lettertjes. Toch is dat de moeite waard. Aandoenlijk is het tafereel van een dorpje met huisje-boompje-beestje, dat in yin en yang-vorm in het heelal verdwijnt. Of The caged animal, een tekening van een hoofd met daarin een beest dat aan de tralies rukt.