Kunst / Expo binnenland

Minutieuze en fascinerende fotografie met poppen in de hoofdrol

recensie: Paolo Ventura - Jasper de Beijer - Fabulous Fictions

In het Fotomuseum Den Haag is geënsceneerde fotografie van de hoogste kwaliteit te bewonderen, over historische en fictieve thema’s. Twee kunstenaars scheppen op microformaat eigen werelden en maken het publiek daar tijdelijk deel van. Met een mix van decors, maquettes, maskers, poppen, knip- en plakwerk en ten slotte Photoshop bouwen zij zeer intrigerende beelden op.

Jasper de Beijer (1973) ontwikkelde in zijn studio de meest complexe maquettes, vaak geïnspireerd op historische onderwerpen en gebeurtenissen, die hij vervolgens fotografeerde. Zo maakte hij een serie over Nederlands-Indië (2004), over de negentiende-eeuwse ontdekkingsreiziger R.F. Burton (1821-1890) (2005) en over een Amerikaans rubberindustriestadje dat tot spookstad verworden was (2005).

Jasper de Beijer, Udongo 08, 2009

Jasper de Beijer, Udongo 08, 2009

Voor zijn nieuwste serie is De Beijer naar Afrika getrokken waar hij ontdekte dat zijn eigen verwachtingen niet overeenkwamen met de werkelijke situatie. Dit onderuithalen van zijn vooroordelen over Afrika inspireerde hem tot het maken van een fascinerende maar beklemmende fotoserie over het denkbeeldige land Udongo. De serie geeft de beschouwer de ruimte zelf verhalen bij de beelden te bedenken. De gelijknamige fotoserie uit 2009, waarbij de kunstenaar voor het eerst met levensgrote decors werkt, wordt getoond in een aparte zaal. De andere series en het werk van mede-exposant Paolo Ventura (1968) hangen in de overige ruimten.

Paolo Ventura, Winter Stories # 48, 2008

Paolo Ventura, Winter Stories # 48, 2008

Paolo Ventura (1968) was van huis uit modefotograaf. Al jong raakte hij geïnspireerd door oorlogsleed: zijn grootmoeder vertelde vaak over de twee wereldoorlogen. Ventura bouwt nu naturalistische fotobeelden op met behulp van decors en oude poppen van zijn kinderen. De foto’s in Den Haag roepen allemaal flashbacks op met historische foto’s, familiefoto’s en filmbeelden uit de Tweede Wereldoorlog. Net als De Beijer weet Ventura een wereld op te roepen die bestaat, bestond of had kunnen bestaan.

Oorlogsleed en surrealisme

Jasper de Beijer, Zonder titel (uit de serie ‘Le Sacre du Printemps’), 2007

Jasper de Beijer, Zonder titel (uit de serie ‘Le Sacre du Printemps’), 2007

Beide kunstenaars exposeren meerdere series. Deze laten zien dat beiden artistieke trajecten afleggen voor hun onderwerp. Bij Ventura is dat de oorlog en het wonderlijke circusleven, bij De Beijer is dat onder andere mysterieus Afrika en de Eerste Wereldoorlog. Het museum biedt met beide oorlogsseries een fascinerende en ontzagwekkende kijk op oorlog in al zijn facetten. Zo toont De Beijer grote portretten van misvormde mannengezichten, gebaseerd op verminkte slachtoffers uit de Eerste Wereldoorlog. Dat hij in staat is een zekere schoonheid te scheppen in een exploderend paard is knap. Ventura pakt het thema oorlog op een veel ingetogener en realistischer manier aan. Hij weet een verstilde en herkenbare sfeer neer te zetten. Zijn beelden doen bijna documentair aan en hij lijkt te spelen met wat écht en onecht is voor de kijker. De circusfoto’s uit de serie Winter Stories (2008) doen zelfs wat surrealistisch aan, alsof Magritte achter de camera heeft gestaan. Rare afsnijdingen, licht vervreemdende situaties van eenzame clowns, lopend op stelten door de straat of liggend in een eenzaam ziekenhuisbed.

Perfectie en imperfectie


Qua stijl zijn er verschillen. Bij De Beijer vallen na langdurig kijken enige onregelmatigheden en (mooie) imperfecties te zien, zodat je opeens beseft dat het toch allemaal ‘nep’ is. Bij Ventura loopt de perfectie echter door tot in de kleinste details. Bijna niets lijkt nog te verwijzen naar de werkelijkheid buiten de foto. Opvallend is dat de fotograaf met het gebruik van titels het publiek stuurt. Zo geeft hij foto’s titels als ‘Christmas 1944. Shortly before curfew’ (avondklok). Hierdoor krijgen de foto’s een extra dimensie.

Paolo Ventura, Milaan, november 1944, 2005

Paolo Ventura, Milaan, november 1944, 2005

De kracht van beide kunstenaars ligt in het feit dat ze degelijk onderzoek doen naar hun originele thematiek. Regelmatig duiken ze zelfs in het archief, om na het bestuderen van duizenden foto’s te komen tot een typologie van waaruit dan uiteindelijk een beeld gecreëerd wordt. De kwaliteit is uitmuntend en de in serie opgestelde foto’s komen in het Fotomuseum prachtig tot hun recht. De tentoonstelling toont twee unieke oeuvres die nét even anders zijn van elkaar en die het publiek buitengewoon weten te fascineren.