Kunst / Expo binnenland

Een vage notie van gemeenschappelijkheid

recensie: Irwan Ahmet & Tita Salina, Maja Bekan, Zhana Ivanova, Jatawangi Art Factory, Maryanto, Papermoon Puppet Theater, Read-in, Dušan Rodic, Vincent Vulsma en Wok the Rock - Made in Commons

Volgens de zaaltekst is Made in Commons ‘een alternatief op het paradigma van het marktdenken’. Een nogal complexe doelstelling, die iets te hoog gegrepen lijkt. Het voornaamste wapenfeit van de tentoonstelling blijkt uiteindelijk het laten zien van de problematiek die komt kijken bij het delen van zaken.

Made in Commons komt voort uit een samenwerking tussen het Stedelijk Museum Bureau Amsterdam (SMBA) en KUNCI Cultural Studies Centre, gevestigd te Yogyakarta en de deelnemers zijn dan ook een mix van in Indonesië en in Nederland gevestigde kunstenaars. De werken zijn voor het overgrote deel speciaal voor deze gelegenheid gemaakt, allemaal rond het onderwerp ‘commons’. Ooit was ’the commons’ een stuk land waar iedereen zijn vee mocht laten grazen. Made in Commons doet een poging te laten zien wat de term tegenwoordig betekent, nu bijna iedereen zijn melk en biefstuk uit de supermarkt haalt.

Een gedeeld verleden


In een Indonesisch-Nederlandse samenwerking is het logisch dat de gemeenschappelijke geschiedenis ter sprake komt. In het werk van Irwan Ahmett & Titia Salina worden illegale immigranten uit Indonesië in verband gebracht met het koloniale verleden. Terwijl op de achtergrond ‘luister’ wordt geroepen door een groep Indonesische immigranten, is te zien hoe voor een traditionele Indonesische geneeswijze nog steeds een gulden wordt gebruikt. De kunstenaars lijken te suggereren dat de Nederlandse onderdrukking nooit is opgehouden, iets dat de twee landen nog steeds met elkaar delen. Dit werk laat meteen het probleem van de tentoonstelling zien. Het is een mooie illustratie van het begrip ‘delen’ en dat delen ook problematisch of zelfs pijnlijk kan zijn. Het heeft echter niets te maken met de ambities van de curatoren om een nieuwe betekenis te geven aan ’the commons’ laat staan ‘een alternatief op het paradigma van marktdenken’.

Foto: Gert Jan van Rooij

Foto: Gert Jan van Rooij

Langs elkaar heen praten


Helaas geldt dit ook voor de video van Zhana Ivanova, hier wordt eveneens de problematische kant van delen getoond, zonder oplossingen of alternatieven. Het fascinerende werk laat zien wat er gebeurt als je een doel deelt, maar niet de middelen. By mutual agreement is een verslag van een gesprek over een spelletje tussen een man en een vrouw. Ze praten echter ieder over een ander spel. Tijdens het gesprek is er één regel waar beide gesprekspartners zich aan moeten houden: ze mogen het niet oneens zijn met elkaar. Het is interessant om te zien hoe de twee zich in allerlei bochten moeten wringen om het gesprek gaande te houden. In de versie die in het SMBA te zien is gaat het gesprek over roulette en trefbal, wat meteen problemen oplevert.

Vrouw (trefbal): ‘So, it`s outside, it has to be outside’

Man (roulette): ‘Yes, outside of your home’.

Foto: Gert Jan van Rooij

Foto: Gert Jan van Rooij

Raadselachtige kwinkslag


Een ander werk dat opvalt is 7 Nights van Vincent Vulsma – voornamelijk omdat het op geen enkele manier verband lijkt te houden met de tentoonstelling. Het werk bestaat uit zeven platen schuimrubber met inkepingen. De intervallen tussen deze inkepingen geven het slaap- en waakritme van een van de medewerkers van het SMBA weer. Een vrije interpretatie van een onderwerp kan zeer verfrissend zijn. Toch is dit minimalistische verslag van een zeer persoonlijke, individuele bezigheid binnen de context van deze tentoonstelling op zijn minst raadselachtig. Deze kwinkslag komt in de zeer kleine tentoonstelling van slechts tien werken niet tot zijn recht.

Het is een mooi gegeven om kunstenaars werk te laten maken voor een specifieke tentoonstelling. ‘Commons’ is door het verstrijken van de tijd zijn originele betekenis verloren, hiermee is de term volledig open voor interpretatie. Dit maakt de term en daarmee de tentoonstelling vaag. Veel werken hinten naar een notie van delen of gemeenschappelijkheid maar bieden nergens de maatschappelijke alternatieven waar de curatoren naar verwijzen. Wellicht hadden minder democratie en een strengere curatoriële vuist de tentoonstelling goed gedaan.