HxBxD
Om te vieren dat de Rabobankkunstcollectie tien jaar bestaat, vindt in het Haags Gemeentemuseum, het GEM en het Fotomuseum op dit moment de tentoonstelling HxBxD plaats. Je kunt er als rechtgeaarde liefhebber van de hedendaagse kunst niet om heen, al was het maar omdat je de reclameposters op werkelijk elke Nederlandse straathoek tegenkomt. In Den Haag exposeert de Rabobank ongeveer 180 van haar in totaal 900 objecten omvattende verzameling. Daarmee is de collectie inmiddels uitgegroeid tot een van de grootste verzamelingen van naoorlogse Nederlandse kunst. Het is de tweede keer in de geschiedenis dat een tipje van de sluier wordt opgelicht. Doe er je voordeel mee, want niet eerder waren de werken in een dergelijke samenhang buiten de gebouwen van de Rabobank te aanschouwen. Speciaal voor de tentoonstelling zijn opdrachten verstrekt aan de kunstenaars Alicia Frames en Job Koelewijn. In Den Haag het levende bewijs dat de bedrijfscollectie definitief door de kunstwereld is geaccepteerd.
 |
| Sigurdur Gudmundsson, Daydream, 1980 |
De bank die zich profileert als boerenbank richt zich bij het verzamelen van kunst op werk van levende Nederlandse of in Nederland werkende kunstenaars. Zodra de kunstenaar overlijdt, houdt het collectioneren in principe op. Daaraan ligt de gedachte ten grondslag dat het werk in samenspraak met de maker dient te worden aangekocht. En dan het liefst meerdere werken, “zodat de verzameling een getrouwe afspiegeling is van de ontwikkeling van de kunstenaar.” Daarin verschilt de Rabobankcollectie van andere privé-collecties. Binnen de tentoonstelling in het Haags Gemeentemuseum ligt de nadruk op de laatste dertig jaar. De collectie is opgebouwd rond een groep van negentig sleutelfiguren uit de moderne/hedendaagse kunst, de zogenaamde ‘kernkunstenaars’ zoals Emo Verkerk, Rob Scholte, Aernout Mik, Joep van Lieshout, Micha Klein, Marlene Dumas, Rob Birza en Karel Appel.
Gemis van kritische kunst
Opvallend is dat maatschappijkritische kunst nagenoeg ontbreekt. In de wandelgangen werd al gesuggereerd dat dit alles te maken zou hebben met het gegeven dat de kunst normaal gesproken in de hoofdkantoren van Rabobank Nederland (Utrecht en Eindhoven) is te zien. De suggestie klinkt aannemelijk, vooral nadat Janneke Wesseling in de catalogus heeft verteld van het schilderij Philippe (2000) van Bas Meerman waarop een zongebruinde man zijn broek laat zakken en een witte onderbroek is te zien. Het schilderij werd opzettelijk beschadigd en moest worden gerestaureerd. Hoe het ook zij, kritische kunstenaars als Ronald Ophuis, Erik van Lieshout en Marc Bijl zijn niet in de collectie vertegenwoordigd.
Interessante aanvulling
 |
| Inez van Lamsweerde, Thank you Tighmaster, 1993 Fotografie © Inez van Lamsweerde |
Toch moet wel worden vermeld dat de Rabobank sowieso erg voorzichtig is naar de jongste generatie toe (“de jongere generatie moet zich nog bewijzen voordat het Rabobankpredikaat eraan gehecht kan worden”) en dat Marc Bijl, samen met Iris van Dongen en Hadassah Emmerich, in het naastgelegen GEM een kleine solotentoonstelling heeft. Eveneens onder de HxBxD-vlag, maar de kunstenaars zijn in dit geval geselecteerd door GEM-conservator Roel Arkesteijn. Volgens Arkesteijn biedt de expositie in het GEM “een interessante aanvulling op de wat brave Rabobankcollectie.” Het hoge woord is er uit. De Rabobankkunstcommissie volgt de laatste ontwikkelingen op de voet, maar zal nooit en te nimmer aanstootgevende of maatschappijkritische kunst aankopen. Het verbaast me wat dat betreft niets dat de Rabobank nog altijd niet heeft besloten welk werk ze van Bijl zal gaan verwerven.
Manco
De zalen in het Haags Gemeentemuseum hangen vol. Te vol naar mijn idee. Er is mij altijd geleerd dat kunst moet kunnen ademen. Figuurlijk zie je de kunstwerken in het Haags Gemeentemuseum snakken naar lucht. Wellicht was het daarom verstandiger geweest om een iets strengere selectie te hanteren. Het grootste manco van de Rabobankkunstcollectie is feitelijk dat een eigen smoel ontbreekt. Je zou de verzameling met een beetje kwade wil kunnen beschouwen als illustratie bij het boek De Tweede Helft: Beeldende Kunst na 1945 van Ad de Visser. Dat doet niets af aan de kwaliteit van de verzamelde kunst, maar ik ben toch benieuwd wat de Rabobank nou eigenlijk nastreeft met haar verzameling.
Eilandjes
Desondanks hebben we hier te maken met een imposante verzameling moderne en hedendaagse Nederlandse kunst. Wat dat betreft een dikke pluim voor de Rabobankkunstcommissie die bewijst een goed oog te hebben voor wat zich afspeelt in de Nederlandse kunstwereld. Dat her en der namen ontbreken (Bas Jan Ader, Marijke van Warmerdam, Elizabeth de Vaal) is jammer, maar niet dramatisch. Zoals men in de catalogus zelf al aangeeft is volledigheid immers niet het streven. Daarmee loop je echter wel het risico dat de collectie verwordt tot een verzameling los van elkaar functionerende eilandjes die een halfslachtige dialoog met elkaar aangaan waarbij de samenhang van ondergeschikt belang is. Het lijkt me een goede zaak als de Rabobank een vast onderkomen vindt voor haar kunstcollectie. Het is niet wenselijk dat een dergelijke verzameling weer in de anonimiteit van een bankgebouw verdwijnt. Vooral omdat de lichtval en beschikbare ruimte op een dergelijke locatie vaak veel te wensen over laat.
Lex van der Steen 
