Breda, dé stad van het grafisch ontwerp?

Mupiproject

Omdat iedereen in het dagelijks leven geconfronteerd wordt met grafische vormgeving – niks hoge cultuur – leent het zich goed voor een gevarieerd festivalprogramma geschikt voor verschillende doelgroepen. Zo is Kijk mijn Wijk! een workshop waarbij basisschoolleerlingen een sign ontwerpen voor hun favoriete plek in Breda. Spacesoup Sweatshops zijn workshops waarbij voornamelijk scholieren van het middelbaar onderwijs hun eigen t-shirt maken. De studiedag over ontwerppraktijk is in samenwerking met Anthon Beeke en studio Smack opgezet voor (internationale) studenten. Voor professionals is er onder andere Graphic Design Pressure Cooker.

Vormgeving in de openbare ruimte
De oplettende stadsbewoner of bezoeker kan geconfronteerd worden met het Mupi-project, Projector Spectre en CTRL+. Het Mupi-project laat, verdeeld over de stad, 67 affiches zien. Uniek en de meeste speciaal ontworpen voor deze gelegenheid,  geven zij een interessant beeld van de hedendaagse grafische vormgeving. Gerenommeerde ontwerpers als Studio Dumbar, Thonik, Sagmeister en Fontfabrik werden hiervoor gevraagd. Een affiche ontdekken is een toevalstreffer; 67 affiches in een middelgrote stad is niet veel. Gelukkig bieden de publicatie en de op Flickr geplaatste foto’s uitkomst. Projector Spectre toont projecties van (interactieve) animaties op gebouwen in de binnenstad. Dat de buurt niet altijd zit te wachten op een nieuw en creatief initiatief blijkt uit de klachten die het ROC kreeg over de projectie van een naakte dame op hun gebouw. Ondanks dat er volgens de organisatie niks pornografisch aan de projectie te ontdekken viel, noemden omwonenden de blote billen aanstootgevend. CTRL+ is een project met typografie in de openbare ruimte. De woorden ‘adem in adem uit’ in het Valkenbergpark, de longen van de stad, vormen één van de drie installaties. Krap een week na de opening van het festival is slechts een deel van de letters nog leesbaar; het meeste is vernield. Hoewel juist de projecten in de openbare ruimte het festival kracht kunnen geven, komen de bovengenoemde initiatieven nog niet goed uit de verf door kleinschaligheid en ondoordachtheid. De vraag rijst waarom de fragiele letters binnen handbereik van voorbijgangers hangen, in het kader van vernielzucht. En of Projector Spectre alleen bedoeld is voor cafébezoekers van Breda, omdat het in deze tijd van het jaar pas rond elven donker wordt. En waarom kiezen voor een Mupi-project als het zoeken is naar een speld in een hooiberg?

Van streetart tot Delftsche slaolie

Veel culturele instellingen in Breda zijn betrokken bij het festival, elk vanuit hun eigen specialisme en mogelijkheden. De veelzijdigheid van grafische vormgeving komt zo goed naar voren. Electron organiseerde een aan streetart gerelateerd mixed-media festival. De kleurrijke tentoonstelling is nog te zien. In Chassé Cinema draaien twee actuele animatiefilms. In KOP is een tentoonstelling van eigenzinnige t-shirts met print en tijdens workshops kun je een uniek t-shirt ontwerpen. In het Breda’s Museum zijn twee tentoonstellingen samengesteld. Golden Age toont vormgeving als ware het kunst. De prachtige canon van de Nederlandse grafische vormgeving wordt overzichtelijk, maar weinig creatief getoond: van Jan Toorop’s affiche Delftsche slaolie tot het werk van Swip Stolk voor het Groninger Museum. In Stad op schrift staat juist niet de esthetiek centraal, maar de historische en maatschappelijke relevantie van de historische objecten: een fietsenrek van drie hoefijzers bier, een snoepautomaat van Kwatta en een poster die de vreedzame burger maant om thuis te blijven in verband met de dreiging van Engelse vliegers. Het grote verschil wat betreft invalshoek van beide tentoonstellingen brengt de eeuwige discussie over grafische vormgeving aan het licht; wat is de verhouding tussen esthetiek en functionaliteit?

Werelds of stads?
Het Graphic Design Festival biedt de Bredanaar iets om trots op te zijn. Het brengt grafische vormgeving breed in beeld en biedt een programma voor diverse doelgroepen. Toch heb ik enkele kritische kanttekeningen bij het festival. Voor bezoekers van buiten de regio is een programma verdeeld over vijf weken niet praktisch. Bovendien miste ik een festivalhart en het Graphic Design Museum, essentieel voor het festival, opent pas halverwege de festivalperiode. De matige intensiteit van het festival – door de duur van vijf weken en niet optimaal gebruik van de openbare ruimte -, de geografische ligging en het vooralsnog ontbreken van een festivalhart zouden het Graphic Design Festival Breda wel eens kunnen belemmeren om uit te groeien tot een festival dat een noemenswaardige hoeveelheid publiek van buiten de gemeentegrenzen bereikt. De Beyerd mag dan wel ’s werelds enige museum voor grafische vormgeving worden, in de festival- en museumwereld gebeurt erg veel en moet je knokken voor geld, draagkracht en publiek. Maar, wellicht kom je met de enige zijn in iets al een heel eind.