Het Russische paradijs

In het kader van het Nederland – Ruslandjaar 2013 besteedt Kunsthal KAdE deze zomer aandacht aan het kunstenaarsduo Dubossarsky en Vinogradov met de tentoonstelling Painters of Russian Life. De kunst is kleurrijk, vol met ironie en humor, maar ook serieus met scherpe kantjes.

De kunstenaars zijn het product van een communistisch Rusland. De Sovjet-historie en de Russische cultuur spelen een grote rol in hun werk, maar de invloed van het Westen lijkt misschien nog wel groter te zijn. De westerse kapitalistische levensstijl wordt zichtbaar door het gebruik van onder andere fotomodellen, popsterren en commerciële producten. Dubossarsky en Vinogradov steken de draak met het zo utopisch lijkende materialisme dat eveneens haar donkere, vernietigende kanten heeft.

Controversieel realisme

Bij binnenkomst wordt de toon van de tentoonstelling meteen gezet. De schilderijen zijn groot, realistisch en kleurrijk. Maar bovenal zitten ze vol grappige details: een onschuldig engeltje dat zich nog een glas champagne in laat schenken of een duif met een ooglapje op een piratenschip.

Dat Dubossarsky en Vinogradov er in de jaren negentig al voor kozen om realistische schilderijen te maken, maakte hun werk destijds controversieel. Dit medium was nog besmet door de herinnering aan de propagandistische doctrine van het sociaal-realisme onder Stalin. Al was er in de tijd van Stalin geen ruimte om op een ironische manier het sociaal realisme als ’taal’ te gebruiken. In die tijd was de kunst depressief.

Dubossarsky & Vinogradov, ‘Weekend Morning’, 2010, olie op doek, 195 x 295 cm. Courtesy: de kunstenaars

Depressief is de kunst van Dubossarsky en Vinogradov allerminst; artistieke statements maken ze daarentegen wel. Zo was het eerste werk dat ze samen maakten een portret van Picasso, die poseerde aan de oevers van de Moskva met het Kremlin op de achtergrond. Het leek alsof Lenin daar in hoogsteigen persoon stond.

In hun latere jaren richtte het kunstenaarsduo zich steeds meer op het dagelijks leven in Rusland. Het leven op straat, maar ook in huis. We krijgen een blik in iemands slaapkamer. Wie de persoon is, wordt niet duidelijk. En is eigenlijk ook niet echt relevant. De slaapkamer is vrij leeg en onpersoonlijk. Een tweepersoonsbed en ouderwets bloemetjesbehang vullen de ruimte van het schildersdoek. Het zou een saai schilderij zijn geworden als niet dat ene kleine detail de aandacht had getrokken: een portret van Vladimir Poetin op het nachtkastje.

Trotse generatie

Dubossarsky & Vinogradov, ‘For Valour’, 2011, olie op doek, 195 x 3045 cm (21 delen). Courtesy: de kunstenaars

Een belangrijk kunstwerk binnen de tentoonstelling is For Valour. Door een grote hoeveelheid panelen aan elkaar te koppelen, vult dit schilderij maar liefst twee wanden. For Valour bevat kleurige portretten van met medailles behangen ouderen. Deze Sovjet-veteranen poseren trots. Hier krijgt de verwijzing naar het sociaal realisme extra diepte. Deze Russen zijn echte helden, terwijl in het sociaal realisme vooral geprojecteerde helden werden geschilderd. Het is een mooi eerbetoon aan de generatie mensen die voor het land gevochten heeft.

Dat Vladimir Dubossarsky en Alexander Vinogradov het paradijs willen schilderen, is wellicht wat te hoog gegrepen. Maar met hun kleurrijke kunst is het wel degelijk een ontsnapping aan de grauwe Sovjet-werkelijkheid. Painters of Russian Life stemt vrolijk en positief. Een prettig uitgangspunt van een tentoonstelling.