Kunst / Expo binnenland

Kijken naar tijd

recensie: David Claerbout - The Shape of Time

In De Pont te Tilburg is momenteel een overzichtstentoonstelling van de Belgische kunstenaar David Claerbout (1969) te zien. Claerbout maakt trage, poëtische films waarin het vergaan van de tijd centraal staat.

Zaaloverzicht David Claerbout (foto Peter Cox)

Zaaloverzicht David Claerbout (foto Peter Cox)

In de tentoonstelling zijn tien werken te zien daterend van eind jaren negentig tot nu. De films van de laatste twee jaar staan echter centraal. Zo is Riverside uit 2009 nu voor het eerst te zien. Dit werk bestaat eigenlijk uit twee films, die op twee verschillende schermen worden vertoond. Een bergbeekje in Frankrijk speelt de hoofdrol. De film op het linkerscherm verhaalt over een jonge man die aan het begin van de film bij bewustzijn komt nadat hij van zijn fiets is gevallen in een groen heuvellandschap. Hij volgt daarop een klein riviertje op zoek naar menselijk contact. Het verhaal op het rechterdoek laat een vrouw zien in een dure auto die de weg kwijt is geraakt. Ze loopt langs het bergriviertje om haar frustraties kwijt te raken. Vanuit twee verschillende perspectieven wordt hetzelfde verhaal verteld. Het dwingt de kijker een actieve kijkhouding aan te nemen. Het uitdagen van de beschouwer door Claerbout in dit werk is echter nog een simpel voorbeeld.

Zonlicht

Riverside, 2008 (dubbel kanaals video installatie)

Riverside, 2008 (dubbel kanaals video installatie)

White House (2006) is iets moeilijker te doorgronden. Er zijn twee mannen te zien op de veranda van een wit landhuis in een groene omgeving. Ze ruziën in het Frans, waarop de ene de andere aanvalt en hem uiteindelijk vermoordt. Het is een korte scène, die in een loop wordt vertoond. Althans, dat lijkt zo. Wanneer de video vaker wordt bekeken vallen de steeds langer wordende schaduwen op. De video duurt dan ook 13 uur. Terwijl de twee acteurs de scène telkens opnieuw spelen, komt de tijd van de film overeen met de reële tijd.

Reflecting Sunset (2003) lijkt een foto te zijn van de façade van het Stazione Maritima in Napels. Wanneer er echter aandachtig wordt gekeken, wordt duidelijk dat het zonlicht dat in de ramen wordt gereflecteerd zich heel langzaam van links van het beeld naar rechts verplaatst. Ook hier correspondeert de tijd van de video (38 minuten) met de tijd die het zonlicht nodig heeft die afstand af te leggen.

Claerbout geeft in zijn werk alle ruimte aan tijd, waardoor de films heel traag zijn. Ze moeten dan ook met veel geduld en aandacht worden bekeken. De vaak minimale veranderingen in het beeld zouden anders natuurlijk niet naar voren komen. Claerbout wil dan ook dat mensen weer beter gaan kijken. Hij reageert met zijn werk op het luie kijkgedrag dat wij door televisie en film hebben aangeleerd.

Trucje

Claerbout zaaloverzicht (foto Peter Cox

Claerbout zaaloverzicht (foto Peter Cox

Een groot nadeel van een overzichtstentoonstelling van David Claerbout is echter dat na een aantal films het trucje zichtbaar wordt. Kijkend naar een zogenaamd verstild beeld is het gauw duidelijk dat er gelet moet worden op het zonlicht en de schaduw.

Desondanks hebben de films van Claerbout een poëtische uitstraling. Ook met voorkennis blijf je wachten tot de zonnestralen het volgende raam hebben bereikt, of tot de schaduw een steen in het donker heeft gehuld. Minimale veranderingen, maar veranderingen waar je best even voor wilt wachten.