Kunst / Expo binnenland

Hippe heren uit Congo in Amsterdam

recensie: Daniele Tamagni - Gentlemen of Bacongo

Met het fotoboek Gentlemen of Bacongo en de gelijknamige expositie in de Prins Claus Fonds Gallery toont de Italiaanse fotograaf Daniele Tamagni de kleurrijke en contrastvolle wereld van de Afrikaanse dandy. Deze zogenaamde sapeurs creëren een unieke modecultuur. In hun armoedige leefomgeving zijn ze in staat schoonheid te zien, deze te etaleren en te verfijnen.

Gentlemen of Bacongo

Gentlemen of Bacongo

De dandy is bij uitstek een Europees negentiende eeuws verschijnsel en lijkt nu in Afrika zijn moderne opvolger te hebben gevonden. Vergeet het geklets over zogenaamde dandy’s als David Beckham of wijlen Pim Fortuyn; die hebben er weinig mee te maken. De Congolese dandy, sapeur geheten, verstaat de kunst van het dandy-zijn pas echt. Niet alleen de mode is belangrijk, ook elegantie moet tot het uiterste worden bedreven. Historische dandy’s als Beau Brummell en Oscar Wilde leden een zwaar leven, maar deze sapeurs leven zelfs in een armoedig en gewelddadige maatschappij. Een uitvlucht? Misschien, maar dan wel een erg fraaie.

Every inch a gentleman
Op de foto’s van Daniele Tamagni dragen de mannen de meest wonderlijke kledingcombinaties. De sapeur speurt hiertoe naar excentrieke, chique (merk)kleding. Soms vraagt hij familie iets mee te nemen uit Europa. Verder zoekt hij naar tweedehands accessoires. Modewoorden als vintage gelden hier niet. De meeste kleding is noodgedwongen vintage, maar merken zijn zeer belangrijk. Er gelden een paar gouden regels: niet meer dan drie kleuren in een outfit en je grandeur wordt verhoogd met sigaar en wandelstok. De mannen bewonderen en volgen elkaar. Ze verheffen mode tot cultus en inspireren nu de Britse modeontwerper Sir Paul Smith.

De naam sapeur stamt vermoedelijk af van het Franse woord saper, jezelf mooi maken. Dit doen de sapeurs het liefst met accessoires als dasspelden, zonnebrillen, gekleurde sokken, hoeden, wandelstokken, witte handschoenen, dassen en bovenal een sigaar. De sigaar is kostbaar, kwetsbaar en elegant. Een enkeling poseert met een onaangestoken sigaar, als was hij komiek Groucho Marx.

De stijl is zonder uitzondering op klassieke leest geschoeid. Met name de archetypische Engelsman mag zich verheugen in aandacht. Er ontstaan zelfs speciale groepen zoals Piccadilly, die een kilt dragen, geïnspireerd op Prins Charles. Toch draait het allemaal om Parijs. De sapeur ontstond toen Congo nog een Franse kolonie was. Iedereen hield van de Franse elegantie en wilde dit nadoen, ook na de onafhankelijkheid in 1960. Het doel van de sapeurs is nog steeds om een bezoek te brengen aan Parijs en gevierd terug te komen.

Gentlemen of Bacongo

Gentlemen of Bacongo

Contrast
Op de foto’s komt het contrast tussen de povere huisjes en de chique kleding van de sapeurs duidelijk naar voren. De beelden lijken soms modeshoots in een sloppenwijk, met een zelfverzekerd poserende, kleurrijke man als ware ster. De heren zijn niet alleen onderling populair, ook de bevolking draagt hen op handen. Ze worden op straat begroet, maar zijn ook graag geziene gasten op feesten, huwelijken en zelfs begrafenissen. Ze voeren een spel op van humor, kleur en elegantie waar iedereen van geniet. Ondanks de gemeenschapszin heerst er ook een sterke rivaliteit, die wordt ‘bevochten’ tijdens georganiseerde party’s. Op deze elegantie-battles strijden de sapeurs om de beste presentatie, de uitdagendste kleding en het sierlijkste loopje. Toch is het niet louter ijdelheid. Zij willen zich met hun elegantie ook afzetten tegen de heren van het foute regime en deze nieuwe rijken bespotten.

De foto-expositie is klein van opzet en slingert zich door de Prins Claus Fonds Gallery een weg naar boven. Monumentale beelden worden afgewisseld met intieme foto’s. Tamagni portretteerde de sapeurs in fascinerende poses tegen prachtige, contrastrijke achtergronden. Het is bijna glamoureus en dat verdienen deze hippe heren uit Congo.