Ongrijpbare kijkervaring

Dit weerhoudt Kapoor er echter niet van om warme contacten te onderhouden met een kleinere instelling zoals museum De Pont in Tilburg. Hier is tot 27 januari 2013 een geslaagde tentoonstelling van de Brits-Indiase kunstenaar te zien. Sinds de opening in 1992 is het museum een trouwe volger van Kapoor en zijn ze zelfs de trotse eigenaar van een aantal werken. Naar aanleiding van de aanschaf van Vertigo (2008) heeft De Pont een tentoonstelling samengesteld om dit werk in context te brengen met overig werk uit de periode 2006-2012.

Anish Kapoor, Zaaloverzicht met S Curve, Non Object (Door), Untitled en Spire. Foto: Peter Cox

Spelen met waarneming

Wat in eerste instantie opvalt aan het tentoongestelde werk zijn de verschillende materiaalsoorten die Kapoor gebruikt. Dit loopt uiteen van gladde, strakke objecten tot klonterige cementmassa’s. Voor kenners van Kapoor levert dit een vertrouwd beeld op. Ook zien we de voor de kunstenaar bekende diversiteit in verschijningsvormen: spiegelachtige, reflecterende werken tegenover wandsculpturen bekleed met intense pigmenten.

Wat de werken met elkaar gemeen hebben is dat ze allen op hun eigen manier de beschouwer aan het denken zetten over waar hij naar kijkt. Kapoors werk is niet in een keer te bevatten; de kijker moet zijn idee over wat hij ziet voortdurend bijstellen. De kijkervaring is ongrijpbaar en de visie verandert continu. Bij de spiegelende sculpturen is dit letterlijk het geval: ze reflecteren de ruimte en de beschouwer rond de werken, waardoor het beeld verandert. Elke stap die wordt gezet zorgt voor een andere blik, een andere interpretatie, een andere relatie tussen kunstwerk en beschouwer.

Anish Kapoor, When I am Pregnant, 2012. Foto: Peter Cox.

De wandsculpturen werken op een andere manier; ze hebben juist een absorberende kracht. Hoe langer je kijkt, hoe onduidelijker het is wat je waarneemt. Dit is bijvoorbeeld het geval bij het werk When I am pregnant (2012). Hier is een gipsen vorm op de muur bevestigd. Op het eerste gezicht lijkt het duidelijk dat het een bolle, vanuit de muur naar voren komende vorm is. Als de toeschouwer er echter tegenover staat, lijkt de vorm weg te zinken in de muur. De kijker stelt zijn visie bij. Is het een bol, of betreft het hier juist een gat? Telkens vindt Kapoor een andere manier om de toeschouwer zich af te laten vragen wat het is, door zowel met vorm als met kleurgebruik te prikkelen om visies op een stuk te heroverwegen naarmate langer naar een object gekeken wordt.

Anish Kapoor, Shooting into the Corner, 2008-2009. Foto: Peter Cox

Beeld en performance

Het hoogtepunt van de tentoonstelling zal voor velen het werk Shooting into the corner (2008-2009) zijn. Bij deze performance wordt door een museummedewerker elk half uur een bus roodkleurige was met een kanon in een hoek van het museum geschoten. Wat begint als een keurige witte hoek, wordt zo gedurende de tentoonstellingsperiode een slagveld van kleur. Het is een kunstwerk dat ontstaat zonder tussenkomst van de kunstenaar. Dat raakt gelijk de essentie van wat kunst voor Kapoor is: een autonoom object dat de beeldende potentie heeft om een interactie te bewerkstelligen tussen kijker en werk.

De Pont is erin geslaagd een representatieve overzichtstentoonstelling van Anish Kapoor samen te stellen. Liefhebbers van zijn werk vinden alle elementen die zij in de kunstenaar waarderen en worden bovendien getrakteerd op een performance. Voor mensen die kennis willen maken met Kapoors werk is een bezoek aan Tilburg ook aan te bevelen. De tentoonstelling biedt de perfecte voorwaarden voor een ontmoeting met het werk van deze unieke artiest.