Kochiaanse twijfel en onbetrouwbaarheid

Met de bestsellers Het diner (2009), Zomerhuis met zwembad (2011) en Geachte heer M. (2014) heeft Koch internationale roem vergaard. De gelauwerde horrorschrijver Stephen King tweette zelfs dat Herman Koch een van zijn favoriete schrijvers is geworden. Het succes leverde de vrijheid op om voortaan meer vrijuit te kunnen schrijven, aldus Koch.

Vertrouwenskwesties

In De greppel draait het om Robert Walter, burgemeester van Amsterdam – waardoor Koch ons allen natuurlijk aan Eberhard van der Laan doet denken. Als Robert op de nieuwjaarsreceptie vermoedt dat zijn vrouw vreemdgaat met een onaantrekkelijke, provinciale wethouder, wordt zijn wereld gedomineerd door vooroordelen, angsten en vertrouwenskwesties. Het moment waarop zijn vrouw haar hoofd in haar nek werpt en lacht, terwijl de wethouder met zijn hand haar elleboog omvat en iets in haar oor fluistert, verandert alles.

Robert is een onbetrouwbare verteller, zoals we die kennen van Koch. Hij noemt de echte naam van zijn buitenlandse vrouw en dochter niet, want ‘dat zou alleen maar afleiden’ en voor vooroordelen zorgen. De lezer wordt meegezogen in de twijfel van Robert, die het moment tussen zijn vrouw en de wethouder eindeloos herhaalt en daarbij telkens tot andere inzichten en conclusies komt. Het gepieker en gepsychologiseer vormt de hoofdmoot van het boek. Als ‘een undercoveragent in eigen huis’ bestudeert de burgemeester vanachter de krant het gedrag van zijn eigen vrouw.

Verteltrucs

De greppel kent ook enkele zijpaden. Een journaliste die meent dat de burgemeester in het verleden een agent heeft toegetakeld, bijvoorbeeld. Maar ook dat de ouders van Robert hem laten weten gezamenlijk euthanasie te willen plegen. Vooral in deze verhaallijnen kan Koch zijn bekende thrillerelementen en satire kwijt, terwijl hedendaagse vraagstukken als vrijwillige levensbeëindiging, de betrouwbaarheid van de journalistiek en immigratie ook aan bod komen.

In een heldere schrijfstijl zonder omwegen werkt Koch naar de climax toe. De greppel waar Robert in zal komen te liggen, wordt gedurende de roman langzaam door hemzelf gegraven. Het enige spijtige aan De greppel is dat Koch in deze roman vrijwel dezelfde set aan verteltrucs gebruikt als in eerder werk om de spanning op te bouwen. Waar de lezer van Het diner in 2009 nog flink werd verrast, zal de doorgewinterde Koch-lezer nu een en ander aan zien komen.