Intertekstueel drijfzand
In Hardop nemen teksten schoorvoetend stapjes naar de voorgrond vanuit een grote brij aan wereldliteratuur. Bij de geringste twijfel trekken ze zich weer terug in de anonimiteit van de context- en oeverloze citatenpoel. Ook de recensent begon aan zichzelf te twijfelen.
Na het maken van een ruim 170 voorstellingen in de 35 jaar van hun bestaan, beschikt Maatschappij Discordia over een enorme repertoirekennis. In hun voorstelling Hardop, die de ondertitel Conflict (as a way of getting attention) draagt, wordt dit repertoire verknipt en herschikt; gebricoleerd, zo het postmodernistisch jargon het wil. Terwijl de vijf acteurs over het podium struinen, mijmeren ze voor zich uit: flarden tekst uit allerlei bronnen, van theaterteksten en brieven tot dagboeken en filosofische essays. Soms vullen ze hun aarzelende monologen aan met een stukje autobiografie (‘wat is je eerste herinnering?’), maar al snel verzanden ook deze verhalen weer in flodders Rilke, Brecht, Schulz en wie dies meer zij. Zijn het teksten die de acteurs ooit eens hebben opgevoerd en die ze zich nu toevallig herinneren? Als een storende radio duiken ze op, gaan weer onder of vervormen tot een nieuw, even schuchter signaal.
Stroop
Context wordt gemeden. Bij aanvang al worden twee grote vellen papier die een eventuele duiding zouden kunnen bieden met de beschreven zijde naar de muur toe gehangen. Bij de opvoering van briefteksten wordt de naam van de ondergetekende expres achterwege gelaten. Een enkele keer is de herkomst wel te raden (als er een Masja genoemd wordt, zal het wel een tekst van Tsjechov zijn). Naast alle houvast wordt ook alle momentum vakkundig ontweken. Zodra er ook maar een hint van een dramatische boog of van inleving dreigt te ontstaan, grijpen de andere acteurs in door het verhaal te onderbreken met gemompel, gedreutel en de nodige onderlinge verwarring (‘Maar ik vroeg jou wat. Wie, ik? Nee, hij. Ik? Jij. Oh.’) Het resulteert in een continue stroom aan pogingen die bewust niet verwezenlijkt worden. Het voelt als tachtig minuten stroop.
De wanhoop nabij
Enige tijd, enkele monologen en wat geslenter later begint het besef te dagen dat de rest van de voorstelling hoogstwaarschijnlijk eender zal verlopen. Met dat groeiende besef maakte zich een lichte paniek van je meester en begint de zelftwijfel. Had ik me wellicht beter moeten inlezen over deze voorstelling? Ben ik te ongeletterd, te oppervlakkig of misschien simpelweg te dom om deze geleiachtige potpourri op waarde te kunnen schatten? Als concept is dit antitheater wellicht een interessant onderzoek naar de steeds bescheidener rol van kunst/literatuur in de kakofonie van alledag, maar de toneelervaring Hardop stemt vooral radeloos. De vormloosheid en het gebrek aan aanknopingspunten, zij het contextueel, dramatisch, wat dan ook, trekken de toeschouwer mee in een drijfzand van loomheid. De opluchting is dan ook groot wanneer je, als alle hoop vervlogen is, een glas wijn in de hand gedrukt krijgt en de acteurs, voorzien van papieren hoedjes, hun buiging maken. Cathartischer wordt hedendaags theater niet.
