Het belang van Virginia Woolf
Niet voor iedereen hoeft een hoofdpersonage van een biografie tot op de draad uitgewrongen te worden. Virginia Woolf. Een schrijversleven van Alexandra Harris kan volstaan voor een oriëntatie. ‘Zowel de telescoop als de microscoop is van nut’, lezen we in haar voorwoord.
De afgeslotenheid van haar victoriaanse opvoeding staat haaks op alles wat Virginia Woolf in zich zou blijken te hebben. Na de vroege dood van haar moeder begint het met haar mis te gaan. Zenuwinzinkingen volgen op periodes van bruisende energie, wat wijst op een bipolaire stoornis. Vanwege haar kwetsbare gezondheid zit ze veel alleen thuis met haar intellectuele vader, die haar onderwijst en voor wie ze haat én bewondering blijft koesteren. Ze stort zich op wat overblijft: lezen en schrijven. Een tekort aan de gewone prikkels des levens en de overgevoeligheid die ze daarvoor ontwikkelt, staan waarschijnlijk met elkaar in verband. Haar leven lang, dat wel met zelfmoord móest eindigen, heeft ze naar de dikke huid van een rinoceros verlangd.
Een halfbroer verkende het lichaam van zijn nogal wat jongere halfzusje tot in de intiemste plekjes. Er volgden nog eens zeven jaar lang de betastingen van haar andere halfbroer, ‘in de zuiverheid van zijn liefde’, schreef Woolf mogelijk vergoelijkend later. Over het hoe en waarom lezen we niets. Je vraagt je af waarom Virginia zich niet verzet heeft tegen die tirannie (haar woord) en of ze er later bij de broers hoe dan ook op terugkwam.
Losse eindjes
Zo blijven er door de beknoptheid van de biografie meer losse eindjes hangen. Ook haar liefde voor Vita Sackville-West is daar een voorbeeld van. Harris bekommert zich beduidend meer om wat Woolf schreef dan om de levensfeiten. Die lijken vooral neer te komen op verhuizingen, verbouwingen, ziektes, sterfgevallen, wandelingen, vriendschappen, vakanties, roddelen, potjes bowls op het terras, naar muziek luisteren op de grammofoon, rinkelende theekopjes, en vooral… uit lezen en schrijven. Zeker niet alleen daarover schreef Woolf maar liefst vierentwintig delen dagboek, het meest gedetailleerde verslag dat ooit van een leven was gemaakt. Een kaal lijkend leven van hard werken, vindt Harris toch ook. Hoe boeiend maakt zo’n leven een biografie?
De vraag is dan ook welk publiek deze op het oog heeft. De verstokte Woolf-bewonderaar heeft alle voorgaande biografieën al lang en breed achter de kiezen. Kan Harris nog nieuw publiek aanlokken voor Woolf? Mrs Dalloway is een onbetwijfelde klassieker die niemand zich mag laten ontgaan. Maar net als voor misschien wel de meeste van haar modernistische collega’s valt ook voor Woolf te vrezen dat haar destijds zo nieuwe, verinnerlijkte stijl van schrijven voornamelijk voor specifiek geïnteresseerden iets te bieden heeft. ‘Een van de gedurfdste aspecten van Woolfs fictie is dat niet alles een betekenis heeft’, aldus Harris. Net als haar andere nogal abstracte kenschetsen van Woolfs proza klinkt dat niet heel erg wervend.
Belangrijk schrijver
Misschien was een monografische aanpak een beter idee geweest om concreet aan de hand van boeken uit te leggen waarom Woolf voor de ontwikkeling van de literatuur wel degelijk een belangrijk schrijver is geweest. Nu maakt Harris geen beslissende keuze. Daardoor wil het hele verhaal niet echt uit de verf komen en raak je bij Virginia Woolf toch wat te weinig betrokken.
