Film / Films

Ga, leef en wordt iets!

recensie: Va, Vis et Deviens

Soedan, 1985, een vluchtelingenkamp. De VS hebben samen met Israël een luchtbrug opgezet voor de Ethiopische Joden, zodat deze naar het beloofde land kunnen gaan. Een christelijke moeder, die haar man en twee van haar kinderen heeft verloren in Soedan, ziet maar één overlevingskans voor haar laatste zoon en geeft hem de opdracht zich als Jood voor te doen en naar Israël te vertrekken. Omgedoopt tot Schlomo begint hij zijn nieuwe leven in het beloofde land.

“Ga, leef en wordt iets!” (Va, Vis et Deviens), roept de moeder streng tegen haar negenjarige zoon in het Soedanese vluchtelingenkamp. Hij gehoorzaamt met tegenzin en komt aan in Israël, een land waar alles vreemd is voor hem. Hij leert de taal, gaat naar school en probeert zich aan te passen, maar de heimwee naar zijn moeder is groot. Om zijn gedragsproblemen op te lossen laat zijn school hem adopteren door een liefdevol, liberaal, non-religieus gezin. Ironisch, want Schlomo moet natuurlijk de schijn ophouden dat hij als Jood is opgevoed. Na een lange, moeilijke tijd weet Schlomo’s adoptiemoeder Yaël zijn vertrouwen te winnen. Vanaf dan volgen we Schlomo’s leven in een iets rapper tempo.

Dramatisch

~

De beginscène wordt nogal dramatisch gepresenteerd: het afscheid tussen moeder en zoon wordt begeleid door zware muziek. Deze scène had echter absoluut zonder extra effecten gekund; het gegeven dat een moeder haar zoon moet wegsturen om zijn leven te redden is dramatisch genoeg om op zichzelf te staan.
Na deze scène begint het echte drama pas. Schlomo is extreem eenzaam in een vreemd land dat totaal geen betekenis heeft voor hem. Hij wordt verscheurd door heimwee en de belofte aan zijn moeder, en moet leven met de angst dat men achter de waarheid zal komen: dat hij geen wees is en al helemaal geen Jood. Fraudeurs worden zonder pardon gedeporteerd en Schlomo kan niet terug voordat hij de belofte aan zijn moeder heeft vervuld: iets worden. Maar wat?

Vol

Regisseur Radu Mihaileanu, zelf de zoon van een Joodse vluchteling die om te ontsnappen aan de Nazi’s zijn naam moest veranderen, wilde het probleem van identiteitsvorming in deze film behandelen. Het is goed merkbaar dat Va, Vis et Deviens voor Mihaileanu een persoonlijk project is. Dat heeft voor- en nadelen. Zo stopt hij wel erg veel onderwerpen in de film. Vanaf het moment dat er met tijdsprongen wordt gewerkt, volgen de gebeurtenissen elkaar erg snel op. Allereerst moet duidelijk worden gemaakt waarom de integratie van de Ethiopische Joden niet soepel is verlopen, daarnaast wordt er aandacht besteed aan de Israëlische politiek en daarbij komen ook nog de standaard problemen van een opgroeiende jongen, plus het racisme waar hij tegen moet vechten en de innerlijke strijd tussen het Jood zijn en het trouw blijven aan zijn moeder in Soedan.

~

Dit alles in een tijdsduur van twee en een half uur wordt soms een beetje teveel. De regisseur wil veel vertellen en kan soms niet kiezen of hij een film wil maken over de identiteit van Israël of over de identiteit van de mens. Aan de andere kant zit de film ook vol grappige momenten, zoals wanneer een stel kleine Ethiopische jongetjes, dat niets anders gewend is dan de woestijn, in Israël aangekomen denkt dat de mannetjes in de tv via een luikje aan de achterkant weer naar buiten komen. Of het moment waarop een jaloers meisje dat verliefd is op Schlomo, zijn aandacht probeert te trekken door zijn jaloezie op te wekken.

Dit alles maakt Va, Vis et Deviens een zeer menselijke film; aangrijpend en komisch op de juiste momenten. Bovendien schetst de film een goed beeld van een periode uit de geschiedenis van een volk dat met veel moeite in een vreemde cultuur moest overleven. Zeker in een tijd waarin Israël vooral negatief in de aandacht staat, is het goed om een film te zien waarin het land weer een menselijk gezicht krijgt.