Ben X

Ben X is een volle film. Hij gaat over autisme en over pesten op school, maar ook over computergames. Ook de vormgeving is zeer gevarieerd. Niet alleen rechttoe rechtaan film, maar ook de subjectieve beleving en zelfs waanbeelden van de hoofdpersoon, schokkerige beeldjes uit de gsm, scènes uit een computerspel, en interviews met de personages als in een nepdocumentaire. Maar net als je denkt dat het misschien wat veel van het goede is, dat er wellicht keuzes gemaakt hadden moeten worden, grijpt debuterend regisseur Nic Balthazar je bij de lurven met een bewogen plotwending die alle draadjes aan elkaar knoopt.

De Belgische film Ben X is gebaseerd op de veelgeprezen jeugdroman Niets was alles wat hij zei van programmamaker en zelfverklaard filmfan Nic Balthazar. Nadat hij dit boek zelf had verwerkt tot toneelstuk, in de vorm van een multimediale solovoorstelling, is nu het medium film aan de beurt. Met succes, want Ben X won drie belangrijke prijzen bij het filmfestival van Montréal en is ook de Belgische inzending voor de Oscars. Hierop maakt hij een goede kans, gek als de Amerikanen zijn op films over handicaps en over onrechtvaardigheid en op films met een verrassend plot.

Anders

Ben (indrukwekkend gespeeld door toneelacteur Greg Timmermans) is al zijn hele leven anders. Hij maakt nauwelijks contact met andere mensen, en structureert zijn leven rond vaste routines. Hoewel de hulpverleners elkaar allemaal tegenspraken, is uiteindelijk de diagnose autisme vastgesteld. Of meer precies: het syndroom van Asperger. Op school hoeft hij niet op compassie te rekenen. Integendeel, hij wordt genadeloos gepest. En tegenwoordig horen daar ook vernederende, met de gsm gemaakte filmpjes bij die via internet worden verspreid. Balthazar slaagt er goed in deze alomtegenwoordige terreur invoelbaar te maken, al overdrijft hij misschien wat in de aard van het pesten en het grote aantal meelopers, beide heviger dan in het boek. Een ander nadeel is de uitvoerige en wel erg rationele voice-over van Ben, die te veel uitlegt wat in de beelden ook wel duidelijk werd.

Thuis vlucht Ben onder zijn nickname Ben X (spreek uit: ben niks) weg in een on line computergame, ArchLord, de enige plek waar hij wél een gerespecteerde held is en waar hij bovendien een vriendinnetje heeft, Scarlite. Dit meisje is in de film gelukkig wat minder seksueel expliciet dan in het boek, waarin ze nog te veel werd neergezet als een blonde bimbo, hoe poëtisch begaafd ook. Als Ben aan Scarlite kenbaar maakt de “end game” te willen spelen, besluit ze in te grijpen en ook in het echte leven contact te zoeken. Dát de afloop fataal zal zijn is dan al duidelijk dankzij de nep-interviews in retrospect, maar hóe is nog de grote vraag.

Emotionele finale

Tot zover is het een vrij conventioneel verhaal, zij het zeer invoelbaar gebracht en heel modern vormgegeven. Dit verandert zodra Scarlite in levende lijve in beeld komt (gespeeld door Laura Verlinden, die je iedere schuchtere jongen wel als eerste vriendinnetje zou toewensen). De gebeurtenissen volgen elkaar nu snel op – al dan niet waargebeurd, want de wanen van Ben beginnen ook een rol te spelen – waarmee de film toewerkt naar een verrassende en emotionele finale. Met terugwerkende kracht hebben enkele vreemd overkomende elementen in de film een functie gekregen en is een op zich al bovengemiddelde ‘ziektefilm’ getransformeerd tot een klein meesterwerkje.

Lees ook het interview met Nic Balthazar