Het verdwijnpunt van de tegencultuur

De Amerikaanse journalist Tom Wolfe beschreef ooit in zijn opzwepende stuk The Kandy-Kolored Tangerine-Flake Streamline baby de rage die in de jaren zestig ontstond rondom op maat gemaakte auto’s. Met de vergrote koopkracht van een jonge generatie ontstond er een uitgebreide subcultuur die zich geheel ging wijden aan de hippe look en de vergrote paardekrachten van nieuwe wagens. Rond die tijd ontstonden de hotrods, de lowriders en een heel scala aan wagens die dienden als een verlengstuk van je persoonlijkheid. Wolfe zag die ontwikkeling als een stap in de groei van een nieuwe dynamische jongerencultuur die volgens hem de dominante cultuur ingrijpend zou veranderen.

Two-Lane Blacktop speelt zich af in deze subcultuur van autofreaks, maar het optimisme van Wolfe is in de film ingeruild voor een pessimistische en onzekere visie. De twee hoofdpersonages zijn een bestuurder en zijn monteur die rondrijden in een aangepaste Chevy uit 1955. In de film blijven ze verder naamloos en in de openingscredits staan ze simpelweg vermeld als the driver en the mechanic. Gespeeld door popsterren James Taylor en Dennis Wilson (de drummer van de Beach Boys in zijn enige filmrol) zijn het zwijgzame types die eigenlijk alleen rijden en praten in autojargon.

Motorgeruis en leegte

Een liftende hippie (Lauri Bird) reist op een gegeven moment met ze mee. In haar pogingen om met de jongens te communiceren wordt ze tegengehouden door een muur van onverschilligheid. En als ze hen doortastend vraagt of al dat racen niet macho flauwekul is, blijven de jongens even zwijgzaam en humorloos als aan het begin van de film.

Onderweg komt het drietal een andere wegzwerver tegen in de gedaante van GTO. Warren Oates speelt dit opschepperige personage die naar zijn blitse auto is vernoemd. GTO leeft al een tijdje op de weg en tegen lifters vertelt hij verzonnen verhalen over zijn verleden. Gaandeweg blijkt hij een rusteloze figuur te zijn die de snelweg ziet als de enig plek waar hij kan aarden. GTO sluit impulsief een weddenschap af met de jongens om te racen naar de oostkust van de VS. De film volgt hen tijdens deze tocht, maar door wat anticlimaxen blijft het verhaal eigenlijk steken in scènes zonder veel actie.

Snelwegcatharsis

Hellmans film is een roadmovie, en zoals zo vaak in het genre is de reis belangrijker dan de uiteindelijke bestemming. De racecultuur die de film als onderwerp heeft lijkt in dat opzicht maar een rookgordijn. De film poogt een beeld te gegeven van het moderne Amerika en past binnen een merkwaardig subgenre met Easy Rider als inspiratiebron. Films als Vanishing Point en Electra Glide in Blue delen in de thematiek van Two-Lane Blacktop, waar twijfelende mannen zoeken naar een vorm van verzoening en catharsis op de snelweg. Het Amerika van deze films is verdeeld geraakt en alle oude waarden zijn verdwenen door de ingrijpende veranderingen van de jaren zestig.

Two-Lane Blacktop is verder een perfecte overplaatsing van de cinema van Michelangelo Antonioni naar het Amerikaanse continent. Antonioni’s eigen Amerikaanse uitstapje, Zabriskie point, haalt het in dat opzicht niet bij het starre, vervreemdende minimalisme van Hellmans film. Two-Lane Blacktop is binnen het genre van de roadmovie misschien wel het puurst in zijn wens om constant en zonder compromissen onderweg te willen blijven. Hellman heeft dat in zijn film perfect gevangen met helder camerawerk en lange shots. Plotontwikkeling en karakterontwikkeling lijken op het eerste gezicht bijna afwezig, maar met wat subtiele scènes weet Hellman de film een sterke lading te geven. De film accelereert op zijn eigen tempo en is daarmee niet voor iedereen weggelegd. Maar als een eigenzinnig portret van de Amerikaanse snelweg en zijn verdwaalde zielen heeft de film terecht een cultstatus.

Two-Lane Blacktop draait nog tot en met 17 juli dagelijks in het Filmmusem, als onderdeel van het programma ‘Previously unreleased’. De film verscheen gisteren op dvd bij distributeur De Filmfreak, als onderdeel van de ‘Mælström’-reeks.