Film / Films

Adembenemende dialogen

recensie: Tussenstand

.

Martin en Roos zijn al een tijdje gescheiden. De enige reden dat ze elkaar soms nog ontmoeten, is omdat ze zich zorgen maken om hun 17-jarige zoon Isaac, die zichzelf isoleert. Of, beter gezegd: omdat zíj zich zorgen maakt. Híj vindt dat zij Isaac te veel op de huid zit: “Je moet hem meer vrij laten.” Roos weet wel beter. Toch proberen ze het telkens weer gezellig te maken. Ze ontmoeten elkaar in dure en exotische restaurants, maar dat draagt uiteindelijk weinig bij aan de sfeer.

Dialogen

~

Tussenstand van Mijke de Jong (Broos, Bluebird) is een film vol dialogen. Dialogen tussen Martin en Roos, in verschillende stadia van ruzie of onenigheid. En dialogen tussen één van hen met een ander, zoals een moeder of een collega. Dankzij de improviserende manier waarop De Jong, scenarioschrijfster Jolein Laarman en de acteurs à la Mike Leigh aan de film hebben gewerkt, komen de gesprekken uiterst realistisch over. Met veel halve zinnen en niet terzake doende terzijdes. Er volgt geen climax of verzoening, al lijkt het daar soms wel op. De titel luidt niet voor niets ‘Tussenstand’.

Martin wordt gespeeld door Marcel Musters, een acteur die al vaker in bijrollen heeft laten zien goed raad te weten met joviale persoonlijkheden die het uitzonderlijke talent bezitten precies het verkeerde te zeggen op het verkeerde moment. In Tussenstand krijgt hij de kans een dergelijke rol tot in de perfectie neer te zetten. Het is niet moeilijk te zien waarom Roos ooit verliefd op hem is geworden. Ondanks zijn soms botte opmerkingen zien we hem in een scène met gemak een jonge vrouw versieren die hem interviewt over zijn schrijverschap.

Geen heilige

~

Elsie de Brauw, in eerdere films van De Jong te zien in bijrollen (vaak als moeder), weet in haar rol als Roos minstens zo te imponeren. Ze is geen heilige. Misschien heeft Martin wel een beetje gelijk met zijn opmerking over die onderlip. Hij kent haar tenslotte langer dan wij. En in gesprek met een collega zie je haar net zo goed quasi-geïnteresseerd luisteren, onderwijl aan andere dingen denkend. Pijnlijk herkenbaar trouwens. Ze weet zich geen raad met Isaac (Stijn Koomen), die – als contrast met zijn ouders – gedurende de hele film geen woord zegt. Hij speelt met zijn samoeraizwaard en breekt in in huizen zonder duidelijk doel.

Mocht je denken dat een ‘praatfilm’ niet cinematografisch interessant kan zijn, dan heb je het mis. Shot en tegenshot, dat is gebruikelijk bij gesprekken in films. Zo niet Mijke de Jong. Zij brengt telkens minutenlang zeer close het gezicht van een van de gesprekspartners in beeld. Niet alleen als die praat, maar ook als die luistert, er probeert tussen te komen. Of juist overduidelijk níet luistert, maar liever de ober in de gaten houdt. Het eerste gesprek wordt zelfs gedeeltelijk herhaald: eerst met haar in beeld, dan met hem. Een uitstekende manier voor acteurs om door de mand te vallen, maar dat doen ze geenszins.

Carte blanche

~

Tussenstand is een bijzondere film, die niet de gebaande paden volgt. Het is uitzonderlijk dat zoiets in Nederland nog gemaakt kan worden, het land waar subsidiegevers het eerste en het laatste woord hebben en geen risico durven te nemen. De Jong kreeg echter carte blanche om deze film te maken, dankzij een uniek project van het Filmfonds voor tien ‘filmauteurs’, Ten to watch. Een project waar ook Alex van Warmerdam met Ober van profiteerde (de rest bevindt zich, op een komend project van Mark de Cloe na, nog in de scenariofase). Het levert een adembenemend stukje cinema op. Poets de Gouden Kalveren maar vast op!

Dit artikel verscheen oorspronkelijk op 8 september, toen de film zijn première beleefde tijdens het Theaterfestival.