Film / Films

De tand des tijds

recensie: Grande Hotel

.

Het Grande Hotel opende zijn deuren in 1952, toen Mozambique nog een kolonie was van Portugal. Het gigantische complex telde 120 kamers en beschikte onder meer over een balzaal, een bioscoop en een Olympisch zwembad. Het was een hotel voor rijke kolonisten en de internationale jetset, met Kim Novak als bekendste gast. Maar het hotel kon zijn luxe positie niet lang handhaven. Er was meer personeel dan er gasten waren en de oplopende kosten deden de deuren in 1963 sluiten. Het laatste evenement waarvoor het hotel gebruikt is, was een eindejaarsfeest in 1980.  

Toevluchtsoord

~

Grande Hotel anno nu heeft een transformatie ondergaan. Na de onafhankelijkheid is het een toevluchtsoord geworden voor arme Mozambikanen. Letterlijk alles van waarde is uit het hotel gesloopt: marmer, leidingen en glas werden verkocht en de houten vloeren en meubels dienden als houtvuur om te koken. Het voormalige hotel, een karkas van het imposante gebouw dat het ooit was, wordt bevolkt door ongeveer 2500 bewoners. Er is geen elektriciteit en geen water. Regenwater wordt opgevangen in emmertjes die over de balkonrand hangen. Het zwembad is een publiek bad geworden en tevens de plek om kleding te wassen.  

Moises is een van de bewoners van Grande Hotel en leidt de kijker door het complex. Als bewoner moet je geluk hebben dat je een van de voormalige kamers kan betrekken, een geluk dat niet voor Moises en zijn familie is weggelegd. Hij vertelt over zijn inmiddels achtjarig verblijf en de hiërarchie in het complex. Dit terwijl de camera het dagelijks leven vastlegt: er wordt gekookt, gehandeld en gewassen. Hoe lang het gebouw nog stand zal houden weet niemand. Het onoverkomelijke verval wordt provisorisch tegengehouden: zo worden gevaarlijke liften dichtgemetseld. Het voorkomt in ieder geval de val van de vele dronkaards die het pand herbergt, maar wat te doen tegen boomwortels die door het fundament van het gebouw breken? Dat het gebouw in zal storten, lijkt een vaststaand feit. En ondanks dat de bewoners hun wensen uiten om elders te wonen, lijken ze te berusten in hun situatie.   

Kolonist in Mozambique

~

Beelden van de huidige bewoners en hun geschiedenis, ervaringen en verwachtingen worden afgewisseld met een voormalig inwoonster van Mozambique uit de koloniale periode. Stoops schetst haar als voorbeeld van hoe het was om als kolonist in Mozambique te verblijven. Met weemoed blikt de vrouw terug op deze periode: Mozambique was als een exotisch paradijs, een thuisland met welvaart en het bezit van meerdere huizen. Na de onafhankelijkheid was zij gedwongen terug te keren naar Portugal: een land waar ze geen band mee had, behalve dat haar voorouders er vandaan kwamen. Ook Grande Hotel is zij niet vergeten, maar haar herinneringen staan in schril contrast met de actuele werkelijkheid.  

Het idee voor haar documentaire ontstond na een reis die Stoops maakte naar Mozambique. Het vervallen hotel in Beira liet haar niet los en ze retourneerde met een cameraploeg om de geschiedenis van het hotel en de verhalen van de bewoners vast te leggen. Ondanks de uitzichtloze en armoedige omstandigheden van de bewoners wordt vooral hun kracht en creativiteit getoond om nog iets van hun woonsituatie te maken. De herinneringen van de vrouw die de koloniale periode nog heeft gemaakt vormen een surrealistische beleving van een Mozambique dat niet meer bestaat. Grande Hotel borduurt dan ook voornamelijk voort op de huidige situatie.

Schrijnende lading

~

De film is naar het einde toe wat slepend en repetitief, doordat de vele verhalen en ervaringen van de bewoners op hetzelfde neerkomen: de wens om te verhuizen, maar toch gedwongen zijn te blijven in een omgeving die de tand des tijds niet heeft doorstaan. Maar als document zou Stoops’ debuut nog wel eens zeer waardevol kunnen zijn, omdat er concrete plannen zijn om het hotel te slopen. Die definitieve afrekening met een restant uit een koloniaal verleden zal veel behelzen voor de bewoners. Dat gegeven geeft Grande Hotel een schrijnende lading mee.