Film / Films

Tommy is jarig

recensie: Tommy

Het is alweer vijfendertig jaar geleden dat The Who de muziekwereld kennis liet maken met het begrip ‘rock opera’. De dubbel-lp Tommy vertelde het verhaal van de jongen Tommy, die door een traumatische ervaring in zijn jeugd jarenlang niet kan horen, zien of spreken. Hij wordt het idool van velen door zijn optreden als flipperkampioen en valt uiteindelijk van zijn voetstuk. Het verhaal was op de plaat soms moeilijk te volgen, wat ertoe leidde dat iedereen zijn eigen interpretatie van Tommy had. In 1974 – vorig jaar dertig jaar geleden – legde de Engelse regisseur Ken Russell zijn eigen visie van het verhaal voorgoed vast op celluloid. Reden genoeg voor een speciale jubileumeditie van de film op dvd.

“Listen to Tommy with a candle burning and you will see your entire future…”

Ongemakkelijk

~

Wie – zoals ik – alleen bekend is met het album en de film nog niet eerder heeft gezien, zal het eerste half uur ongemakkelijk op zijn stoel zitten. Who-meesterbrein Pete Townshend schreef speciaal voor de film een nieuwe ouverture vol synthesizerklanken die weinig gemeen heeft met de klassieke opener van de lp. Alle nummers werden opnieuw opgenomen en ingezongen door de acteurs, wat de herkenbaarheid op sommige punten ook niet ten goede komt. Maar als je eenmaal over de eerste schrik heen bent, krijg je gaandeweg meer waardering voor de artiesten die de nummers vertolken en de nieuwe arrangementen van die overbekende songs.

Voodoo

~

Russell had nog een onverkoopbaar scenario liggen over de commercialisering van religie en zag in Tommy een ideaal vehikel om zijn denkbeelden in vorm te geven. Het resultaat is een zeer Britse (en op plaatsen sterk gedateerde) film. De beelden die Russell bij de muziek bedacht zijn zonder uitzondering sterk. Hij kon niet alleen zijn religieuze overtuigingen kwijt in de vormgeving van de film, ook gebruikte hij zijn ervaringen uit de Tweede Wereldoorlog voor de gestileerde oorlogsbeelden in het begin van het verhaal. De acteurs kunnen niet allemaal goed zingen (de nummers van Oliver Reed moesten letterlijk woord voor woord worden opgenomen voor een degelijk resultaat), maar zijn stuk voor stuk geknipt voor hun rol. Who-zanger Roger Daltrey geeft een overtuigende performance als de volwassen Tommy en na het zien van Tina Turner als stijf van de drugs staande voodookoningin zul je het nummer Acid Queen nooit meer kunnen horen zonder haar wilde blik op je netvlies te zien.

Quintafonisch

~

Een dertigste verjaardag moet op gepaste wijze gevierd worden, en de makers van Tommy hebben dan ook een sloot aan extra’s toegevoegd aan de film. Er is veel aandacht voor het gerestaureerde geluid, dat indertijd quintafonisch (dus vijfkanaals) werd opgenomen en afgespeeld. Via een antieke geluidsdecoder uit Amerika is het oorspronkelijke geluid van de film omgezet naar het tegenwoordig standaardformaat Dolby Digital. Het resultaat is verbluffend: de muziek komt van alle kanten zodat je volledig wordt opgeslokt door de liedjes en het verhaal. In een lang interview (waarschijnlijk te lang voor de gemiddelde filmkijker, maar smullen voor de liefhebber) geven de oorspronkelijke technici tekst en uitleg bij het opname- en restauratieproces.

Inzicht

~

Ook de twee belangrijkste figuren van de film Tommy, schrijver Pete Townshend en regisseur Ken Russell, komen uitgebreid aan het woord. Russell wordt gedurende de speelduur van de film geïnterviewd door de Engelse filmjournalist Mark Kermode, wat een geweldig inzicht oplevert in het maken van en de thematiek achter Tommy de film. Townshend komt in een apart interview van bijna een uur over als een welbespraakte, intelligente man die in zijn jeugd heel wat heeft moeten doorstaan en in de loop der jaren steeds meer autobiografische elementen heeft ontdekt in Tommy. Hij heeft het verhaal ook nooit echt los kunnen laten, wat recentelijk heeft geleid tot de musical The Who’s Tommy.

De filmversie van Tommy is een kunstwerk dat volledig losstaat van en toch onlosmakelijk is verbonden met het klassieke album van The Who. De welbekende muziek is opnieuw gearrangeerd en ingezongen door de acteurs uit de film. Dit levert bij een eerste kennismaking met de film een paar ongemakkelijke momenten op, maar bij een tweede kijkbeurt zal dat gevoel plaatsmaken voor herkenning en waardering. Deze uistekende jubileumuitgave is daarvoor bijzonder goed geschikt.