Legende van mystiek en verzonnen prestaties

‘Zij die naar vis ruiken’ is in het kiswahili niet een scheldnaam maar een mythische stam. Wavumba is een bijzondere film die naar de mythe is vernoemd en gemaakt is door de jonge regisseur Jeroen Van Velzen.

Van Velzen studeerde in 2009 af aan de Filmacademie in Amsterdam met een korte documentaire. Met zijn eerste lange film gaat hij terug naar een volksverhaal dat hem niet heeft losgelaten sinds zijn jeugd in Kenia. Hij volgt Masoud, een oude visser in zijn ambacht, een ambacht dat in Kenia mythische vormen heeft aangenomen. Masoud is de laatste Wavumba, mannen die tegelijkertijd vissers en sjamanen zijn. Op het heilige koraaleiland Wasini vist hij naar haaien. Daarbij gebruikt hij de krachten van geesten om in zijn kleine vissersbootje met blote handen een reuzenhaai te gaan vangen.

Mystiek en verzonnen verhalen

De film volgt ook de twintiger Juma die de helper is van Masoud. De oude visser is gehard door de lange jaren op zee en een oude zeurpiet jegens zijn hulpje die alles voor hem doet. De jonge Juma kan echter niet op tegen de legende en de lange ervaring van Masoud. Het zijn dan ook nogal wat onmenselijke prestaties van eigen hand die Masoud de kijker toevertrouwt. Opschepperige vissersverhalen van grote vangsten waar jonge mensen geen gevoel meer voor hebben. Voor Juma en Masoud rest echter vooral urenlang roeien op open zee, zonder er zeker van te zijn een vangst te doen. En Juma moet daarbij vooral zijn mond houden.

Het beeld dat Van Velzen schetst is de lijn tussen mystiek en verzonnen verhalen in een oeroud animistisch deel van Kenia. Een film die aan de ene kant de ongeloofwaardige wereld van Masoud wil laten ervaren en aan de andere kant afstand wil houden met een antropologische blik. Het is daarbij jammer dat de regisseur ervoor gekozen heeft om zelf voice-overs met uitleg over zijn eigen jeugd in Kenia te gebruiken. Die maken  de mystieke sfeer van de film kapot terwijl deze al zo overtuigend in beeld te ervaren is.

Goddelijke levensstijl

Al kijkend naar het kleine vissersbootje, midden op zee en in het absolute donker, dringt zich een diep respect voor de traditie van de Wavumba op. De laatste tocht van Masoud om zijn laatste grote haai te vangen is adembenemend. Met grote verwondering kijk je naar een stokoude man die in zijn gehavende shirt op blote voeten door koraal en anemonen heen banjert. Hij kijkt niet op of om als hij een octopus hardhandig van zijn armen moet afplukken. En dan roept hij er ook nog bij dat hij zich nu sterker voelt dan vroeger.

Wavumba is een film over uitstervende tradities en de strijd tussen oud en jong. Een wereld van kleurrijke mystiek waar de kijker net als Van Velzen naar gaat verlangen. Van Velzen heeft met succes een documentaire over mystiek gemaakt zonder de hoofdpersonen als curiositeit of exotisme weg te zetten. Hoe erg Masoud ook een oude praatjesmaker is, een oude man met verwrongen werkelijkheid, hij is ook een legende. Met de blik van een buitenstaander leeft hij een goddelijke levensstijl die in werkelijkheid echter keihard is.