Klass

In plaats van films te censureren is het natuurlijk nuttiger om uit te vinden wat jonge daders er ècht toe brengt om een slachtpartij op school aan te richten. Filmmakers probeerden dat: de documentaire Bowling for Columbine van Michael Moore en de speelfilm Elephant van Gus van Sant gaven een aantal mogelijk redenen aan, maar in beide films wordt uiteindelijk het antwoord in het midden gelaten, alsof alleen ambiguïteit de ingewikkelde werkelijkheid recht toe doet.

Verlangen naar een bloedig einde
De Estlandse regisseur Ilmar Raag doet in Klass (2007) niet ingewikkeld: de hoofdpersonen in deze film worden zo vreselijk gepest dat ze geen andere mogelijkheid meer zien dan een einde te maken aan het leven van hun klasgenoten, en daarna dat van zichzelf. Wat Klass realistischer en meer beangstigend maakt dan bijvoorbeeld Elephant, is dat je je als kijker prima kunt voorstellen hoe de jongens tot hun daad komen. Sterker nog, naarmate de film vordert, ga je steeds meer verlangen naar het moment dat de sadistische pestkoppen uit Klass bloederig aan hun einde zullen komen.

De MTV-achtige stijl van de overgangsbeelden tussen de scènes heeft een hoog jaren negentig gehalte, maar de scènes zelf zijn mooi en vaak ook creatief in beeld gebracht. Ook de industriële muziek werkt prima. De groenfilter die over de meeste beelden ligt, is dan weer dubieus. Het lijkt alsof Raag soms iets te hard zijn best doet om Klass artistiek, snel en aantrekkelijk voor jongeren te maken. Dat is niet nodig, want het rechtlijnige script doet zijn werk wel.

Joosep wordt al jaren gepest, zoveel maken de opgetrokken schouders en de wezenloze blik van acteur Pärt Uusberg snel duidelijk. Hij verwacht niets meer van zijn klasgenoten dan dat ze hem negeren en van tijd tot tijd in elkaar slaan, tot Kaspar (Vallo Kirs) hem op een dag te hulp schiet. Daarop keert de klas zich tegen beide jongens. Leraren kijken een andere kant op, ouders onderschatten het probleem. Een beetje karikaturaal is het allemaal wel, vooral omdat het geen moment bij de jongens opkomt om hulp te zoeken of van school te veranderen.

Film vs. het echte leven

Aan de andere kant is het makkelijk voor te stellen dat het zo gegaan is op die scholen waar leerlingen om zich heen schoten in de VS, in Finland of in Duitsland. In Klass gaat het fysieke geweld van het pesten gepaard met steeds gruwelijkere vernederingen. Zoals uit de voice-over blijkt, is de wanhoopsdaad een poging van de twee tot op het bot vernederde jongens om hun eer terug te krijgen.

Eigenlijk zou Klass de ultieme voorlichtingsfilm voor middelbare scholieren kunnen zijn, ware het niet dat de pesterijen wat al te grof zijn voor tere kinderzieltjes. Uit deze paradox blijkt al dat gepeste jongeren geen films nodig hebben om zich tot geweld op school aan te laten zetten; daarvoor biedt het echte leven al genoeg inspiratie.