Verbonden in eenzaamheid

In de blik van Salma Zidane ligt alles verscholen. De teleurstelling in een leven dat haar niet gebracht heeft wat ze hoopte, de woede om het feit dat haar enige dierbare bezit, haar citroenboomgaard, van haar wordt afgenomen. En tenslotte de berusting in dit onomkeerbare feit en in haar eenzaamheid, een berusting die het gehele conflict tussen Israël en Palestina symboliseert.

Het verhaal van Lemon Tree is zó absurd dat je het niet zou geloven als het niet echt gebeurd was. Regisseur Eran Riklis vertelt in zijn vervolg op het eveneens lichtelijk absurdistische The Syrian Bride het verhaal van Salma (Hiam Abbass), een Palestijnse die op de grens van de Westelijke Jordaanoever haar dagen slijt. Na de dood van haar man leeft Salma van de bescheiden opbrengsten van haar citroenbomen. Als de Israëlische minister van defensie tegenover haar komt wonen, besluit de geheime dienst al snel dat haar citroenbomen gekapt moeten worden om te voorkomen dat terroristen zich erin verschuilen. Salma vecht dit besluit aan en komt op voor haar bomen, die al decennia lang door haar familie met bloed, zweet en tranen zijn verzorgd, niet toevallig ook de tijd dat het Palestijnse volk vecht voor haar eigen land.

Melancholie

Lemon Tree is een volgend hoofdstuk in de opmerkelijke opkomst van de Israëlische cinema de afgelopen jaren. De meest succesvolle exponenten hiervan, Jellyfish, The Band’s Visit en Lemon Tree hebben één opmerkelijke overeenkomst: melancholie. De films ontlenen hun kracht aan de melancholische gevoelens van de personages, in wie de onvervulde verlangens eenvoudig te herkennen zijn. Is het toevallig dat deze films allen dit gevoel uitdragen of heeft het wellicht te maken met de erfenis van het jarenlange geweld dat een schaduw heeft geworpen over het beloofde land Israël?

Hoewel Lemon Tree drijft op de kracht van de personages van Salma en Mira (de vrouw van de minister), twee vrouwen die elkaar nooit spreken maar een zwijgzame band ontwikkelen, is de politieke boodschap nooit ver weg. Zo gaat het over de strijd tegen de bureaucratie, en over het leven van Palestijnen in de Westelijke Jordaanover die regelmatig de grens niet over mogen. De belangrijkste boodschap die de film echter wil uitdragen is een pleidooi voor meer communicatie tussen het Israëlische en het Palestijnse kamp, die ondanks de grote conflicten niet altijd verschillende denkbeelden hebben. Dit wordt gesymboliseerd in de relatie tussen Salma en de vrouw van de minister, die gedurende de film beseft dat het kappen van de citroenboomgaard belachelijk is. Die symboliek is een beproefd middel van Riklis en wordt soms iets te opzichtig gebruikt, maar het is hem vergeven aangezien het een kleine smet is op een vrijwel vlekkeloze film.

Het is vooral actrice Hiam Abbass die een grote indruk achterlaat. Abbass, die de laatste jaren in veel films (waaronder Munich en Paradise Now) in kleine bijrollen te zien was, laat zien dat ze ook met een hoofdrol uitstekend uit de voeten kan. Haar grootste verdienste is dat ze met haar spel de politieke boodschap van de film naar de achtergrond weet te dringen, ten gunste van de menselijke emoties. Het is dan ook niet het grote politieke conflict in de film dat beklijft, maar de kleine, menselijke emoties van Salma en Mira. Gescheiden door een taalbarrière, maar verbonden in eenzaamheid.