Nieuwe dvd’s

Checkpoint
(Yoav Shamir, 2003 • Cinema Delicatessen / De Filmfreak)

Yoav Shamirs Checkpoint is een documentaire over de Israëlische controleposten in de bezette gebieden. Shamirs film volgt Israëlische soldaten in hun dagelijkse controles en toont de houding van de soldaten tegenover de Palestijnse bevolking. Shamirs manier van filmen behoudt een afstand, doordat hij niet focust op een persoon en verder geen gebruik maakt van een commentaarstem. De film is daarmee een kale verzameling confrontaties geworden tussen twee kampen.

Voor de Israëliërs vormt elke aanslag een reden om de controles te verscherpen. Maar de controleposten vormen voor de Palestijnse bevolking een militair en bureaucratisch obstakel die het dagelijks leven ontregelt, en de film weet dit goed te vangen. Anders dan de gewelddadige stroom aan beelden die wij maar al te vaak van het Palestijnse conflict te zien krijgen, geeft Checkpoint een verslag van het conflict op een banaal niveau. De frustratie en onduidelijkheid tussen de twee groepen leidt tot ongemakkelijke situaties. Ook toont de film de verveling van de Israëlisch grenspolitie die in veel gevallen geen raad lijken te weten met de absurde en van dag tot dag veranderende regels van hun superieuren. De film vormt een interessante aanvullingsfilm op Hany Abu-Assads Ford Transit. Een film die dezelfde problematiek toont ten opzichte van de controleposten, maar veel kritiek kreeg toen bleek dat Abu-Assad bepaalde scènes had nagespeeld.

Olivetti 82
(Rudi van den Bossche, 2001 • Video/Film Express)

Men neme een mysterieuze moord, een verwarde man van middelbare leeftijd en wat traumatisch gebeurtenissen die opdoemen in onduidelijke flashbacks. Men monteert deze elementen op een fragmentarische wijze en men gooit er nog wat artistieke verwijzingen bij om het geheel wat meer arthouse-cachet te geven. Het resultaat is de Belgische film Olivetti 82, gebaseerd op een gelijknamig toneelstuk van Eriek Verpale.

Wat het verhaal zijn narratieve structuur geeft is een kruisverhoor, waarbij het hoofdpersonage terug kan kijken op zijn leven. Een methode die op effectievere wijze is gehanteerd in Nicolas Roegs Bad Timing en Guiseppe Tornatores Una pura formalita. De film toont het leven van Bernard, een man die zich altijd een buitenstaander heeft gevoeld. Als het kind van een vrouw die een korte affaire had met een Canadese soldaat is hij vaderloos opgevoed. In zijn puberteit leert hij een Joodse man kennen die als een vaderfiguur dient en hem inwijdt in de Joodse cultuur. Deze flashbacks worden afgewisseld met scènes waarin politieagenten bezig zijn om een moord te onderzoeken waar Bernard van verdacht wordt.

De betrouwbaarheid van Bernard als verteller wordt in Olivetti 82 twijfelachtig op het moment dat de kijker weet dat hij een schrijver is. Maar de ambigue suspense van deze dramatische situatie wordt niet goed uitgewerkt. De reden hiervoor is dat de film van verschillende verhaallijnen, sporadisch opduikende personages en artistieke verwijzingen geen geslaagd geheel weet te maken. Ook worden de trauma’s die Bernard kwellen oppervlakkig uitgewerkt en de film blaast geen nieuw leven in deze elementen die daardoor des te meer vervallen in het domein van het cliché. De ontknoping komt voort uit een subplot, maar overtuigt daarom niet als pakkend einde.

De dvd bevat als extra een gesprek tussen de regisseur, de scenarioschrijver en de voornaamste spelers uit de film. Uit deze terugblik blijkt dat het productieproces een tijdlang stil had gelegen en dat de film weinig succes had, ondanks het feit dat hij door de sprekers wordt gezien als een verborgen meesterwerk.

Nos Stars & Le Petit Dieu
(Maurice Lemaître, 2006 • Lowave / De Filmfreak)

Maurice Lemaître is een Franse kunstenaar die al vanaf 1951 films maakt die blijk geven van zijn fascinatie voor de sensuele ongrijpbaarheid van de cinema. Beïnvloedt door de Lettristische cinema, een avant-gardistische stroming die werd opgericht door dichter en criticus Isidore Isou, is Lemaître experimentele films gaan maken. Zijn films pogen de zinnelijkheid van film te vangen door bestaande filmbeelden te bewerken en opnieuw te monteren. Daarmee poogt Lemaître tevens de werkingen van het medium zelf ter discussie te stellen.

In Nos Stars (2002) wordt een poging ondernomen om achter de beelden van vrouwelijke filmsterren, hun gedachten en dromen te lezen. In de flarden die aangetast zijn door verschillende procédés en voorzien zijn van tekst wil Lemaître komen tot een nieuwe band tussen het beeld en zijn publiek. De collageachtige kwaliteit van zijn film ziet hij dan ook als een manier om als kijker actief bezig te zijn met beelden die eigenlijk altijd passief worden ontvangen. Le Petit Dieu (2002) is een didactisch, filosofisch verhaaltje voor kinderen, waarbij Lemaître zich lijkt te baseren op een speelse nieuwsgierigheid die door de surrealisten werd bewonderd.

Het label Lowave heeft de uitgave voorzien van een begeleidende tekst die ook een collage bevat. Toch is de uitgave iets te obscuur en te kort. Een bijgevoegd interview met Lemaître gaat eigenlijk over niets, terwijl het interessant zou zijn om hem uitgebreider over zijn visie te horen spreken. Een filmografie die digitaal is raad te plegen verbaast door zijn omvang, maar helaas bevat de dvd allen de twee bovengenoemde korte films. Ook is de tekst op de hoes, waarin Lemaître wordt gezien als een van de belangrijkste kunstenaars van de tweede helft van de twintigste eeuw, een overdreven statement. Dit aangezien zijn avant-gardistische obscuriteit eigenlijk haaks staat op de geaccepteerde kunst van de gevestigde canon.