Film / Films

De groteske visioenen van David Lynch

recensie: Wild at Heart (Collector's edition)

.

Wild at Heart is een flamboyant liefdesverhaal dat zich afspeelt in een verziekte en gewelddadige samenleving, een ware hel. De film begint dan ook met beelden van vuur, alsof we inderdaad de hel betreden. Centraal staan Lula Fortune (Laura Dern) en Sailor Ripley (Nicolas Cage) die een gepassioneerde relatie hebben vol energieke seks. Ze worden daarbij dwarsgezeten door Lula’s moeder, die niet geheel zonder reden bang is dat Sailor meer weet over bepaalde duistere bladzijden uit haar verleden die van doen hebben met de dood van Lula’s vader. Ze doet er dan ook alles aan om de twee geliefden uit elkaar te drijven.

The Evil Witch

De wereld van David Lynch is een donkere, groteske wereld waarin alles op z’n kop staat en uitvergroot wordt. In zijn films is vaak sprake van een gruwelijk geheim dat als een donkere wolk boven het leven van de hoofdpersonages hangt en via dromen en aanwijzingen steeds verder in hun wereld doordringt. In Blue Velvet (1986) begon dit met de vondst van een afgesneden oor, in Wild at Heart begint het met Lula’s dromen over ‘the evil witch from the east‘ (Lynch maakt hierbij gebruik van scènes uit The Wizard of Oz). Deze boze heks wordt via subtiele aanwijzingen verbonden met Lula’s moeder Marietta (zo zoomt de camera heel even in op Marietta’s schoenen, waarbij we zien dat ze puntschoentjes draagt). De dromen over de boze heks zijn de eerste sporen die wijzen op de gruwelijke moord die Marietta samen met de gangsterbaas Marcello Santos gepleegd heeft en die, als hij ooit ontdekt wordt, een wig zal drijven tussen Marietta en haar dochter Lula. Deze laatste weet ondertussen nog van niks: “Maybe my mama cares for me just a little too much“, zegt ze in al haar naïviteit tegen Sailor.

De grote kracht van Lynch’ films is gelegen in de impact die ze op de kijker hebben. Een goed voorbeeld hiervan is de beroemde ‘fuck me‘-scène, waarin de creepy Bobby Peru (William Defoe) de kamer van Lula en Sailor binnendringt. “Man, I gotta take a piss bad… Can I use your head there?“, zegt hij tegen Lula, die alleen aanwezig is. Zijn binnenkomst krijgt met deze schijnbaar terloopse verwisseling van Lula’s hoofd en het toilet onmiddellijk een dreigende en gewelddadige ondertoon. De dreiging slaat om in fysieke intimidatie als Peru haar dwingt “fuck me” tegen hem te zeggen terwijl hij ondertussen haar borsten en genitaliën betast:

 

Hey, don’t jump back so slow… I thought you was a bunny… Bunny jump fast, you jump back slow… Mean somethin’, don’t it?… Means somethin’ to me… Means you want Bobby Peru… You want Bobby Peru to fuck you hard baby… open you up like a Christmas present.

~

Met zijn manipulatieve en suggestieve retoriek draait Peru de situatie om. In plaats van dat hij Lula wil en zij hem afwijst, suggereert hij dat Lula hem wil en hij haar afwijst. Hij versterkt deze suggestie door haar met zijn handen seksueel te stimuleren. Hier zien we de logica van de verkrachter die zijn schuld in de schoenen van het slachtoffer weet te schuiven. Het is een ontzettend krachtige, maar ook gruwelijke en dubbelzinnige scène, die je blijft achtervolgen. Dafoe vertelt in een van de interviews die als extra aan deze dvd zijn toegevoegd dat deze scène eigenlijk spontaan en al improviserend tot stand kwam en helemaal niet zo gepland was. Zo onstond in een moment van genialiteit een van de meest verontrustende scènes uit de filmgeschiedenis.

 

Cartooneske archetypes

Het acteerwerk van Laura Dern en Nicolas Cage is overdreven, op het geaffecteerde af. In elke andere film zou dit desastreuze gevolgen gehad hebben, maar het is precies de juiste toon voor de gestileerde opzet van Wild at Heart. Lula en Sailor zijn cartooneske archetypes die zijn ontleend aan culturele symbolen als Marilyn Monroe en Elvis Presley (wiens muziek, o.a. Love me Tender, een belangrijke rol speelt in de film). Neem bijvoorbeeld het slangenleren jasje van Sailor waarover hij zegt: “Have I ever told you that this jacket is a symbol of my individuality and my belief in personal freedom?” “Only about 50,000 times“, antwoordt de verrukte Lula, die in haar ultrakorte rokje in haar T-Bird convertible op hem staat te wachten. In een van de interviews vertelt Nicolas Cage dat dit slangenleren jasje van hemzelf was en dat hij het altijd al een keer in film had willen dragen. Toen hij Lynch voorstelde om het in Wild at Heart te gebruiken was deze meteen enthousiast vanwege de overeenkomsten die het heeft met iconische kledingstukken als het rode jasje van James Dean.

~

De extra’s die aan deze Collector’s Edition zijn toegevoegd zijn niet altijd even interessant, maar voor fans zijn ze de moeite zeker waard. In Liefde, dood, Elvis en Oz: The Making of Wild at Heart vertelt David Lynch dat de verwijzingen naar The Wizard of Oz er bijna ongemerkt in zijn geslopen. Verder komen we te weten waarin Wild at Heart nog meer verschilt van Barry Giffords oorspronkelijke roman waarop de film gebaseerd is. Gifford vertelt zelf nog dat de zin die volgens hem het meest belangrijk was (“This whole world is wild at heart and weird on top“) in eerste instantie niet eens in het script voorkwam, maar op zijn aandringen alsnog is opgenomen. Onder het kopje Dell’s Lunchbar zijn verschillende korte items samengebracht. Hier komen we o.a. meer te weten over hoe verrast Lynch was dat hij in Cannes een Gouden Palm won. Er wordt ook nog verteld dat een bepaalde scène uit de film in eerste instantie echt te gruwelijk was, wat ervoor zorgde dat meer dan de helft van het testpubliek wegliep. In Specifieke Spontaniteit: David Lynch in de schijnwerpers horen we meer over de samenwerking tussen Lynch en de rest van zijn team, waarbij men elkaar op verdraaglijke wijze stroop om de mond smeert.