David Hamilton - Softfocus vaselinefantasieën

De vroegste film van de serie is Laura met de mooie boeketreeksondertitel Les ombres de l’été. De beeldhouwer Paul Thomas Wyler wordt gevangen in wat dromerige shots in zijn mooie buitenverblijf dat is gevuld met klassieke beelden en torso’s. Paul is duidelijk een kunstenaar van de oude school en zeker geen Picasso. Dan ziet hij de jonge Laura, tijdens een balletles. Nu wil het toeval dat Laura’s moeder, Sarah, ooit eens de minnares en muze van Paul is geweest. Gefascineerd door Laura vraagt hij aan Sarah of haar dochter voor hem zou willen poseren, waarna zij hem wat naaktfoto’s geeft van Laura. Geïnspireerd door Laura’s onschuld en schoonheid maakt Paul een studie van haar lichaam in klei. Het noodlot slaat echter toe als hij op een uit de hand gelopen vernissage door een ongeluk blind wordt. Laura zoekt hem op als hij aan het bijkomen is en poseert voor hem zodat hij zijn beeld af kan maken.

Hamilton lijkt in Laura daadwerkelijk te geloven in het cliché van de kunstenaar die een jonge muze nodig heeft om zijn kunst te maken. Wat dit cliché zo doorzichtig maakt is dat het hier niet alleen gaat om artistieke inspiratie, maar vooral om seks en de kans om een jong en puur meisje in te wijden. Een ander cliché is de classicistische ivoren toren waarin Paul leeft. In Hamiltons softfocus camerastijl ziet die er mooi uit, maar de kunstenaar en zijn werk zijn verder vrij saai. Pauls kunst is van een conservatieve figuratieve degelijkheid die doen denken aan een fantasieloos aftreksel van de sculpturen van Edgar Degas.

Holle dialogen

Hamilton heeft Laura gefilmd in een langzaam en droomachtig tempo met veel plotselinge fade-outs die waarschijnlijk ook nodig zijn geweest om de vele holle dialogen te eindigen. Het camerawerk is niet slecht, maar door de manco’s op andere gebieden wordt de verhullende functie ervan des te storender. Het kijken naar mooie mensen zonder diepgang of realistische emoties verveelt snel. Laura is de onschuld zelve, maar is leeg en vlak. Zij is zeker geen brutale en sluwe Lolita die weet dat ze haar schijnbare puurheid kan gebruiken om mensen te manipuleren. Zij is duidelijk door Paul geïntrigeerd: zie daar een ‘subtiel’ shot waar Laura Pauls naam in het zand schrijft. Voor de kijker zal het daarna geen verrassing zijn dat Paul over haar kuisheid mag beschikken.

Grappig is om te zien hoe Hamilton de erotische lading niet te expliciet probeert te tonen door die te bedekken met artistiekerigheid. De film werd gemaakt in de hoogtijdagen van de softerotische film, die werd ingeluid door het succes van Emmanuelle. Softcore werd respectabel gemaakt door seks smaakvol (ook al kan je je afvragen wat dat precies betekent) in beeld te brengen en gebruik te maken van een verhaallijn. In Laura biedt een voorspelbare en tamme douchescène of het poseren voor de kunstenaar de kans om vrouwelijk naakt functioneel te tonen. Dat poseren gaat op de klanken van een hilarisch gedateerde soundtrack. Denk aan de muziek van Jean Michel Jarre in een discoremix door Giorgio Moroder.

Topless en plotloos

Premiers désirs

De tweede film in de serie, Premiers désirs, lijkt in veel opzichten op Laura. Een groep vroegrijpe meisjes is op vakantie aan de Franse kust. Een van hen, Caroline, spoelt na een mislukte boottocht aan voor de villa van een oudere man (gespeeld door Patrick Bauchau uit Eric Rohmers La collectionneuse, maar ook uit de serie Carnivàle) en zijn vrouw. De hormonen spelen uiteraard op en Caroline valt op de oudere Bauchau, die in haar een jongere weerspiegeling ziet van zijn oudere vrouw. De vriendinnen van Caroline, waaronder een piepjonge Emmanuelle Béart, vallen geheel voorspelbaar op de lokale jongens.

Het verhaal van bloeiende seksualiteit op vakantie is een makkelijke excuus om topless meisjes te tonen, maar de softfocus artistiekerigheid maakt alles ook weer bijzonder tam. De rol van Bauchau lijkt sterk op die van Paul in Laura. Aan de oude ervaren man weer de belachelijke eer om het onbevlekte meisje in te wijden die met haar reeën-ogen symbool staat voor beschikbare maagdelijkheid. En dan zijn er nog deze pareltjes in het script. Bachau: ‘Ik behoor tot een uitstervend soort. Ik ben miljardair.’ Of als Béart beschrijft wat genot is: ‘Het is als een beest tussen je benen.’ Bewijzen genoeg dat Premiers désirs hetzelfde niveau aan diepgang heeft als Laura.

Stallenjongens en hooischuren

Tendres cousines

Tot slot is er nog Tendres cousines die eigenlijk als Hamiltons meest ambitieuze film kan worden gezien na het aanschouwen van bovenstaande titels. De film wil een tijdsbeeld geven van Frankrijk net voor de Tweede Wereldoorlog, en bevat een grote cast en meer dialogen dan de twee andere films. Het verhaal is wel weer Hamiltoniaans in zijn focus op seksuele inwijding en adolescentie. De hoofdpersoon is de jonge Julien die valt op zijn nicht Julia. Het is 1939 en Julien is met zijn ouders op vakantie in een groot landhuis, waar een legertje bediendes en nog wat vreemde familieleden voor de nodige ongein zorgen.

Het geheel heeft wat weg van een licht schunnige farce waarin stallenjongens in de hooischuur rommelen met bediendes en waar iedereen het met iedereen lijkt te willen doen. De begeerte wordt maar al te vaak komisch afgestraft in slapstickscènes die niet echt leuk zijn. Complex wordt het nergens, maar alles is wel met charme gefilmd door Hamilton die hier weer veel vaseline heeft gebruikt voor een nostalgisch effect. Je vermoedt dat hij films als Fellini’s Amarcord of Malles Le souffle au coeur voor ogen had. Tendres cousines lijkt ook op Malles Milou en Mai maar haalt dat niveau niet. De film valt vooral op in Hamiltons oeuvre als komische uitschieter waarin hij vooral een gezellige sfeer van Gallische joi de vivre met een vleugje seks wil overbrengen. Dit maakt de film minder kil en eentonig dan Laura en Premier désirs.

Zielloze schoonheid
De films uit deze serie kunnen niet verhullen dat Hamiltons oeuvre inhoudelijk erg oppervlakkig is en vooral gedragen wordt door zijn visuele stijl, die weer is afgeleid van zijn foto’s. Verhaal en karakterontwikkeling staan duidelijk op de tweede plaats. Daarnaast is Hamiltons stijl nu zwaar verouderd en heeft het door het softfocusgebruik iets kitscherigs. Afgezien van de vroegrijpe meisjes, die Hamilton mooi maar zielloos weet te vangen, zullen de films de meeste kijkers vooral koud laten.