Onbegrijpelijk toekomstbeeld

The Congress begint fenomenaal. Actrice Robin Wright (Forrest Gump; gespeeld door zichzelf) verkoopt haar beeltenis aan een filmstudio, die deze daarna digitaal kan gebruiken om nieuwe films te maken zonder dat zij er ook maar van afweet. Het is een premisse die, in deze tijd van steeds beter wordende CGI (zie bijvoorbeeld de tijger in Life of Pi), tegelijkertijd buitengewoon en onvermijdelijk lijkt. De film kijkt met een leuk satirische blik op dit idee en weet er filosofische vragen mee op te roepen over het heden en de toekomst van onze filmindustrie. Daarnaast zorgt het uitstekende spel, de mooie muziek, het camerawerk en een prachtige monoloog van Harvey Keitel (Reservoir Dogs) voor een buitengewoon emotionele ervaring voor zowel personage als toeschouwer.

Visueel avontuur

Plots komt er echter een ommezwaai, in het verhaal èn de kwaliteit. Het plot springt naar 20 jaar later, als Robin een congres bezoekt in een buitengewone animatiewereld. De film vloeit prachtig over van live action naar geanimeerd. Vanaf dat moment is de film letterlijk en figuurlijk een plaatje. De stijl is apart maar intrigerend, bestaand uit een soort mix van Heavy Metal (de film), Yellow Submarine en Steamboat Willy, met een vleugje Popeye. Verder valt er te genieten van subtiele culturele verwijzingen naar onder andere film, schilderkunst, mythologie en geschiedenis. Het is het gebruik en de stijl van animatie die de film zo heerlijk origineel maken. Het is erg prettig om aan te zien, aangezien de film elke seconde weer iets nieuws biedt. Daardoor weet je soms zelfs even niet waar je moet kijken, aangezien er wel tien verschillende mooie dingen te zien zijn.

Maar het zal bij kijken blijven. Want zo strak (en toch vloeiend) als de animatie aanvoelt, zo rommelig en onoverzichtelijk zit het plot in elkaar. In het eerste – live action – deel van de film was het al af en toe merkbaar dat er niet duidelijk werd uitgelegd wat er precies gebeurt (en waarom het gebeurt!), maar dat was nog best te volgen. In de animatie wordt dit echter nog stukken erger. Vanaf het absolute begin komen er vragen die niet duidelijk beantwoord worden. Waar zijn we? Wat gebeurt er? Waarom doet ze dat? Wie is dit? Jammer genoeg is dit stuk zo rijk aan gebeurtenissen (en plot) dat het verhaal al vrij snel compleet niet meer te volgen is. De filosofische concepten worden nog verder uitgebreid, maar het lukt ze niet meer om zo te prikkelen als zij dat eerder deden. Van emotie is al helemaal geen sprake meer. Een publiek kan niet meevoelen met een personage als ze niet begrijpen wat dat personage meemaakt.

Gemiste kans

Dit is jammer, want zodra de film naar het einde toe werkt komt het allemaal weer een beetje dichter bij elkaar, en wordt het weer wat duidelijker waar de film precies over wil gaan. Het wordt wat helderder wat de setting van de animatiewereld precies was, al blijft het precieze plot immer een mysterie. Het emotionele niveau van het eerste deel wordt niet meer bereikt, maar toch weet de film een mooi einde te bieden, wat de kijker tevreden achterlaat. Als het middenstuk beter zou zijn uitgewerkt in het script, waardoor het publiek de kans krijgt om het verhaal te volgen, zou The Congress een van de beste films van het jaar geweest kunnen zijn. Nu wordt een te groot deel gereduceerd tot plaatjes kijken met het verstand op nul. Maar dat is ook geen straf. Het moet gezegd worden: de film verveelt geen moment, met animatie die qua stijl (en vaagheid) soms doen denken aan het werk van Miyazaki (Spirited Away; Howl’s Moving Castle). The Congress voelt daarmee uiteindelijk als een gemiste kans, maar wel een uitzonderlijk stijlvolle.