Luguber sprookje

De geschiedenis van Finland kent vele oorlogen tussen Zweden en Rusland, die het land bij hun eigen grondgebied wilden voegen. In een van deze oorlogen, die van 1590 – 1595, speelt het lugubere sprookje Sauna zich af. De oorlog is afgelopen en het is aan de Zweden en de Russen om een nieuwe grens te trekken. Dit gaat goed tot de twee partijen in een moeras vast komen te zitten. Midden in het moeras is een dorp, met een sauna die al tijden niet meer bezocht is.

Knagend geweten
Zonder zonde zijn de beide protagonisten Eerik en Knut allerminst. De boer die zij al vroeg in het verhaal tegenkomen wordt vermoord, omdat hij een bijl klaar had liggen om hen beiden mee om te brengen. De dochter van de boer wordt opgesloten in een kelder midden in het bos, waar de boer zijn winterrantsoenen veilig opgeborgen had. De beide broers hebben sindsdien regelmatig last van een knagend geweten. Knut krijgt tal van auditieve hallucinaties en dringt er bij zijn broer Eerik op aan terug te keren, om het onschuldige meisje alsnog te bevrijden uit de kelder. ‘Te laat’, zegt Eerik keer op keer. Bovendien is hun taak van groter belang dan het leven van een meisje. Wanneer ook Eerik later in de film gaat twijfelen aan de juistheid van zijn daad, besluit hij samen met zijn broer terug te keren, nadat hun missie volbracht is. Of het hier van gaat komen is nog maar de vraag.

Finland is een land met een rijke mythologie, die anders is dan de Indo-Europese zoals we die in de meeste Europese landen kennen. De sauna neemt hierin een eigen plaats in. Het is dan ook in de sauna dat het sprookje zich voltooit. Het opgesloten meisje, dat al die tijd aan het geweten van met name Knut knaagde, openbaart zich in de geest van de sauna en het wasritueel kan beginnen. Dit wordt door regisseur Antti-Jussi Annila op gruwelijk trefzekere manier geïllustreerd.

Stijloefening
De film is ruwweg in tweeën op te delen, waarvan beide ongeveer even lang zijn. Het tempo is zeer traag, wat weliswaar goed werkt om de sfeer en de prachtige natuur tot zijn recht te doen komen, maar waardoor je geduld ook op de proef gesteld wordt. Het verhaal komt pas tot bloei in het tweede deel. Die onevenwichtigheid vormt de grote zwakte van Sauna. Daarnaast speelt de regisseur met symbolen en natuurelementen, zonder dat dit duidelijk in de film wordt uitgewerkt. Het einde is, zoals dat bij een sprookje hoort, een confrontatie met het duistere. Maar de manier waarop dit gestalte krijgt, leent zich voor meerdere interpretaties.

De film heeft veel potentie, maar voelt aan als een stijloefening. Aan hetzelfde euvel leed ook zijn eerdere film: Jade Warrior (Jadesoturi). Laten we hopen dat Antti-Jussi zijn draai gevonden heeft, zodat zijn volgende films rijper overkomen.