Film / Films

Het beste van de couscous

recensie: La graine et le mulet

Het eerste wat opvalt aan de nieuwste film van Abdellatif Kechiche zijn de ijzersterke personages die alle van begin tot eind meer dan levensecht zijn. De belangrijkste is de wat oudere immigrant Slimane Beiji, vertolkt door de melancholieke Habib Boufares. De vermoeide zestiger heeft niet veel geluk. Hij slijt zijn laatste dagen op een niet langer rendabele werf in de vissershaven van het Zuid-Franse Sète. Verteerd door het gevoel als hoofd van de familie te zijn mislukt, bewoont hij een armoedige kamer boven het café van zijn maîtresse.

~

Alle pogingen van zijn kant om het contact met zijn familie te behouden zijn daarmee gedoemd te mislukken, en worden door zijn kinderen en ex-vrouw meewarig bekeken. Maar Slimane krijgt nog een laatste kans het respect van zijn familie terug te winnen. Samen met Rym, de dochter van zijn maîtresse, begint hij aan een hachelijke onderneming. Na zijn ontslag wil hij met zijn oprotpremie een oude droom realiseren en zijn eigen ‘couscous met vis’-restaurant beginnen.

De melancholie van Slimane is voelbaar in de cadans van de film die in het eerste deel de complexe Arabisch-Franse familieverhoudingen neerzet. Slimane is daarin de man van weinig woorden die komt en gaat, met zijn maaltje vis bij wijze van alimentatie. Sinds zijn scheiding is hij de grote afwezige op het wekelijkse familiediner, waar heel wat wordt afgepraat. Het siert regisseur Abdellatif Kechiche dat hij juist in deze ingewikkelde familiaire scènes de nodige trivialiteiten aan bod laat komen. Naast de verkregen kennis over de prijs van luiers, illustreren ze bijna alles waar menig uitgebluste immigrant mee worstelt in het aanzicht van een nieuwe generatie. Met de juiste traagheid kruipt de film dan ook onderhuids en wekt verbazing. De saamhorigheid in de familie groeit als Slimane zijn plannen in daden omzet, maar ook de kijker wordt meegesleept in de verwachtingen.

Een weg vol obstakels

~


Samen met de pittige Rym, die zich ontpopt als een meesterlijk organisator, overwint Slimane alle bureaucratische obstakels en wordt een oude viskotter omgebouwd tot een exotische locatie. Scherp en realistisch komt in dit deel ook de harde buitenwereld aan bod. De relatie tussen Rym en Slimane, waarbij Rym als drijvende kracht fungeert, laveert steeds tussen familie, trots en de onderliggende afhankelijkheid. In wat oogt als een kakofonie aan relaties en andere door Kechiche aangesneden thema’s, overstijgen Rym en Slimane de leeftijdsbarrières. Als twee tegengestelde polen weerspiegelen hun ervaringen de Franse realiteit en hun eigen culturele identiteit. Het is deze extra dimensie die de film tot een meesterwerk van emotie en subtiliteit maakt. Kechiche weet alle valkuilen, stigma’s en vermeend exotisme te vermijden. Sterker nog; de spanning is soms te snijden, want als geen ander balanceert Kechiche binnen het familiekader met wat de moderniteit en de seculariteit toelaten.

Moeders dis

~


Het ijzersterke plot en de uitwerking daarvan zijn een feest voor couscousliefhebbers, en voor diegenen die het wel en wee binnen Arabische families beter willen leren kennen. De zinderende opening van het restaurant is dan ook tegelijk de grande finale; vol humor, energie en familiaire ironie, maar ook met een eenheid in de verscheidenheid. In afwezigheid van Slimane, die een noodzakelijke achtervolging op zijn zoon heeft ingezet, steelt Rym de show met een wervelend optreden. Maar niet voor niets is de titel van de film La graine et le mulet, het graan en de maalsteen.

Pas met zijn derde film krijgt de in Tunesië geboren Franse filmaker Abdellatif Kechiche een Nederlandse première. Want ondanks de vele prijzen is geen van zijn eerdere films hier uitgebracht. La graine et le mulet kreeg de César (de Franse variant op de Oscar) voor beste film en beste regie, Kechiche won voor zijn originaliteit als scenarist, en actrice Hafsia Herzi was de beste vrouwelijke debutant. Daarnaast won de film ook nog eens de juryprijs op het filmfestival van Venetië.