Een leugen van ons geheugen

Op het hellend vlak van muziekvoorstelling en concert valt False Memories voornamelijk in die laatste categorie. Het uitgangspunt van de performance is gebaseerd op een kunstproject van A.R. Hopwood. Deze Britse conceptuele kunstenaar verzamelde een archief van valse herinneringen, korte anekdotes van mensen die vertellen over herinneringen van gebeurtenissen die nooit echt hebben plaatsgevonden. Hopwood werkte daarvoor samen met neurologen en psychologen die dit fenomeen wetenschappelijk onderzoeken. Als kunstenaar probeert hij vaak de valse herinneringen te verbeelden alsof ze toch echt waren, bijvoorbeeld door familiefoto’s digitaal te manipuleren. De teksten die tijdens de performance False Memories worden gezongen zijn letterlijk overgenomen uit het False Memory Archive van Hopwood en op muziek gezet.

Gele regenjurk

Deze herinneringen worden feitelijk verteld en zijn op zichzelf weinig poëtisch of literair. In een van de anekdotes vertelt een vrouw bijvoorbeeld dat ze zich herinnert dat haar tweelingzus als kind werd aangereden, terwijl haar zus in werkelijkheid nooit bij een auto-ongeluk betrokken was. Het is de grote uitdaging voor Evelien van den Broek om met haar zang en performance deze droge teksten tot leven te wekken. De speelvloer hangt vol met snoeren, laptops en elektrische instrumenten. De performers zijn omringd door allerhande muziektechnologie en twee beamerschermen waarop visuals worden geprojecteerd die de songteksten verbeelden. In het midden van het podium staat zangeres en componist Evelien van den Broek met een felrode pruik en gele regenjurk. De geselecteerde valse herinneringen slaan meestal terug op de kindertijd en dat zie je terug in de kleding en performance van Van den Broek.

Paarse wezentjes

In een energieke performance, zowel vocaal als fysiek, lijkt Van den Broek de dromerige fantasiewereld van kinderen te idealiseren. De geselecteerde valse herinneringen slaan meestal terug op de kindertijd en hebben een soort droomlogica. Een van de songs gaat bijvoorbeeld over een herinnering aan een vergadering van paarse wezentjes. Met herhalingen, complexe ritmes en een breed scala aan klanken en toonhoogtes plaatst de muziek je in de wereld van het onbetrouwbare geheugen. Met name het slagwerk van Richard van Kruysdijk maakte grote indruk op mij, maar dat had tot gevolg dat bijvoorbeeld de trombone van Koen Kaptijn vrij slecht te horen was in het geheel. Soms lijkt de muziek zichzelf onnodig te willen overschreeuwen, Van den Broek gebruikt bijvoorbeeld meerdere malen een megafoon. Dit is jammer, want het past niet goed bij de twijfelachtigheid van ons onbetrouwbare geheugen. Juist de rustigere momenten voerden mij het meeste mee in de performance. De virtuositeit van de spelers staat echter buiten kijf. De complexe muziek mengt elektronica met modern klassiek met veel intellect en affect. Het is daarom jammer dat er geen verdere bewerking van de tekst heeft plaatsgevonden, waardoor matter-of-factbeschrijvingen worden voorgedragen alsof het gaat om spoken-wordgedichten.

Letterlijke herinneringen

Het onderwerp van False Memories spreekt tot de verbeelding. Het idee dat je een levendige herinnering kunt hebben van een gebeurtenis die nooit heeft plaatsgevonden is tegelijkertijd fascinerend en een beetje eng. Het is daarom jammer dat False Memories niet meer doet dan de letterlijke herinneringen op muziek zetten, juist omdat het onderwerp zo vruchtbaar is. De wetenschappelijke onderzoeken waar A.R. Hopwood verslag van doet zijn vaak fantasierijk en prikkelend, maar toch was het spannender geweest als de makers van False Memories zichzelf meer vrijheid hadden gegund ten opzichte van het bronmateriaal.